जगातील सर्वात मोठा हरभरा किंवा चणा उत्पादक देश भारत आहे, ज्याचा जगातील एकूण हरभरा किंवा चणा उत्पादनात सुमारे ६६.१९% वाटा आहे. भारतामध्ये रब्बी हंगामात घेतल्या जाणाऱ्या पिकापैकी हरभरा हे एक महत्वाचे कडधान्य पीक आहे. हे सूक्ष्म पोषक घटकांराह प्रथिने आणि आहारातील फायबरचा समृद्ध स्रोत आहे आणि त्याचे अनेक आरोग्यदायी फायदे आहेत.
आरोग्यदायी हरभरा• आहारातील फायबर, प्रथिने, जीवनसत्त्वे आणि अत्यावश्यक खनिजे, कमी ग्लायसेमिक निर्देशांकासह हरभरा किंवा चणा हे तिसरे सर्वात महत्वाचे कडधान्य पीक आहे.• चण्यामध्ये कॅल्शियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, लोह, तांबे, जस्त, सोडियम आणि पोटॅशियम यांसारखी आवश्यक खनिजे भरपूर प्रमाणात असतात.• उल्लेखनीय म्हणजे, चण्याच्या बियांच्या आवरण हे कॅल्शियम घटकाचा महत्त्वपूर्ण भाग असतो. कॅल्शियमची कमतरता असलेल्यांसाठी आहारात चण्याच्या बियांचा समावेश करणे फायदेशीर ठरू शकते.• याव्यतिरिक्त, चणे लोहाचे उत्कृष्ट स्त्रोत म्हणून इतर कडधान्यांना ते मागे टाकतात.• वैज्ञानिक अहवाल असे सुचवतात की चण्यामुळे कर्करोग प्रतिबंध, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य, ग्लुकोज पातळी कमी करणे, कोलेस्टेरॉल व्यवस्थापन आणि उच रक्तदाब नियंत्रण यासह आरोग्याच्या विविध पैलूंवर सकारात्मक प्रभाव पडतो.• सामान्यतः एकूण आरोग्याला चालना देण्यासाठी पौष्टिक आहाराच्या विकासासाठी हरभरा किंवा चण्याची शिफारस केली जाते. अनेक अभ्यासांनी नवीन उत्पादनांमध्ये प्राथमिक घटक म्हणून किंवा विविध फॉर्म्युलेशनमध्ये कार्यात्मक घटक म्हणून, चण्याची अष्टपैलुता दर्शविली आहे.• चण्यातील प्रथिनांची पचनक्षमता ४८% ते ८९.०१% पर्यंत अराते. पोषक तत्वांनी युक्त रचनेमुळे हरभऱ्याचे आरोग्यासाठी उपयुक्त अनेक गुणधर्म आहेत.
हरभऱ्याचे मूल्यवर्धनहरभऱ्याचे मूल्यवर्धन अनेक कारणांसाठी आवश्यक आहे. हे उपलब्ध हरभरा उत्पादनांची श्रेणी विस्तृत करते, रोजगार निर्माण करून आणि पौष्टिक गरजा पूर्ण करून अर्थव्यवस्थेवर सकारात्मक परिणाम करते. विविध हरभरा आधारित उत्पादनांचा विकास केवळ व्यापक ग्राहक वर्गालाच आकर्षित करत नाही तर विविध आहारातील प्राधान्यांमध्ये बहुमुखी आणि पौष्टिक पर्याय म्हणून जागतिक अन्नसुरक्षेमध्येही महत्वाची भूमिका बजावते.• हरभरे प्राथमिक प्रक्रिया गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि पुढील प्रक्रियेसाठी तयार करण्यासाठी चणे साफ करणे, प्रतवारी करणे, भिजवणे आणि उकळणे या प्रक्रियांचा समावेश होतो.• हरभरे दुय्यम प्रक्रियायामध्ये हरभरा दळणे, भाजणे, मिश्रण करणे, एक्सटूझन आणि हरभरे पॅकेजिंग करून मूल्यवर्धित उत्पादनांची श्रेणी तयार करणे, बाजारातील मागणी पूर्ण करणे. आणि गुणवत्ता नियंत्रण सुनिश्चित करणे यांचा समावेश होतो.
शेतकरी अधिक नफ्यासाठी हरभऱ्याच्या मूल्यवर्धनाचा फायदा खालीलप्रमाणे करू शकतात.• हरभरावर प्रक्रिया करणेयामध्ये पीठ, पास्ता, स्नॅक्स इत्यादी सारखे मूल्यवर्धित उत्पादने बनविणे.• प्रक्रीयादाराला विकणेभारतात अशा अनेक कंपन्या आहेत ज्या मूल्यवर्धित उत्पादनांमध्ये हरभरा प्रक्रिया करतात. शेतकरी त्यांचे हरभरे या कंपन्यांना विकू शकतात, जे नंतर त्यावर प्रक्रिया करतील आणि तयार उत्पादने ग्राहकांना विकतील.• मूल्यवर्धित हरभरा उत्पादनांचा स्वतःचा ब्रँड विकसित करणेशेतकरी त्यांचे स्वतःचे मूल्यवर्धित उत्पादनांचे ब्रँड विकसित करू शकतात आणि ते थेट ग्राहकांना विकू शकतात. हा एक अधिक आव्हानात्मक पर्याय असू शकतो.
हरभरे मूल्यवर्धित उत्पादनेहरभरा पीठ, हरभरा पास्ता, हरभरा स्नॅक्स, हरभरा आधारित ऊर्जा बार, हरभरा केक किंवा पॅटीज इत्यादी.
अधिक वाचा: साठवणूकीत गूळ खराब होवू नये म्हणून कसे करावे ऊस पिक व्यवस्थापन