काही वर्षांपासून ताजे नारळपाणी पावडर स्वरूपात मिळू लागले आहे. म्हणजेच ही पावडर पाण्यात टाकली की त्याचे नारळपाणी तयार होते. थंडगार नीरा पेयासाठी (neera powder) हेच तंत्र आता विकसित करण्यात शास्त्रज्ञांना यश आले आहे. त्यातून शेतकऱ्यांना रोजगाराच्या नव्या संधी उपलब्ध होणार आहेत.
या नीरेला तिच्या मूळ चवीत आणि रुपात पावडरमध्ये रुपांतरीत करता येणे तसे अवघड काम होते. आता बिहार कृषी विद्यापीठ (बीएयू), सबौर येथील शास्त्रज्ञांनी नीरा पावडर स्वरूपात संरक्षित करण्यासाठी एक प्रक्रिया विकसित केली आहे. जर्मनीकडून पेटंट मिळाले आहे. असे मानले जाते की हे तंत्रज्ञान नीरा उत्पादकांसाठी नवीन उद्योजकतेचे मार्ग उघडेल आणि नीराला दीर्घकाळ सुरक्षित ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरेल.
महाराष्ट्रात कोकण किनाऱ्यासह पुणे, इंदापूर, बारामती, नारायणगाव परिसरात शिंदी किंवा ताडाची झाडे मोठ्या प्रमाणावर आहेत. या ताडापासून मडक्यांच्या साह्याने नीरा जमा केली जाते. मात्र नीरेची आंबण्याची प्रक्रिया लवकर होत असल्याने झाडावरून उतरविल्यावर उन्हे वाढत जाईल तशी ती लवकर आंबते व त्यापासून ताडी तयार होते. नीरेमध्ये साखरेचे प्रमाण चांगले असल्याने त्यापासून गुळही तयार केला जातो. त्याला पाम शुगर असेही म्हणतात. पण नीरेला मूळ चवीत पावडर स्वरूपात रूपांतरीत करता येत नव्हते.
बिहारमध्ये ताड किंवा शिंदीची झाडे मोठ्या प्रमाणात आहेत. नीरा म्हणजेच ताडाच्या झाडाचा ताजा रस आहे. बिहारमध्ये त्याचे सेवन मोठ्या प्रमाणावर होते. बिहारमध्ये, लोक ते मातीच्या भांड्यात काढतात, काही तासांनंतर नीरा किण्वन (आंबविण्याची प्रक्रिया) ताडीमध्ये बदलते.
ताडी अल्कोहोलयुक्त पेय असल्याने दारूबंदी असलेल्या बिहारमध्ये विकले जाऊ शकत नाही. तथापि, ताजी नीरा गोळा करणे अवघड आहे. कारण संकलनानंतर ती लगेच आंबायला सुरुवात होते आणि वाढत्या तापमान आणि वेळेनुसार आंबण्याची प्रक्रिया वाढते. हे थांबविण्यासाठी अनेक जतन पद्धतींचा वापर केला गेला आहे, परंतु आतापर्यंत यश आले नाही.
आंबण्याची प्रक्रिया रोखताना ताजी नीरा जतन करणे हे शास्त्रज्ञांसाठी आव्हान होते.मात्र बिहार कृषी विद्यापीठाचे कृषी शास्त्रज्ञ डॉ. मोहम्मद वसीम सिद्दीकी यांनी नीरा पावडर स्वरूपात जतन करण्याची प्रक्रिया विकसित केली.या तंत्रज्ञानामुळे नीरा उत्पादकांसाठी उद्योजकतेचे नवीन मार्ग खुले होतील आणि नीराला दीर्घकाळ सुरक्षित ठेवण्यास मदत होईल. या पेटंट तंत्रज्ञानामुळे वर्षभर नीराची चव आणि आनंद घेता येईल.
डॉ. सिद्दीकी सांगतात की ताज्या नीराची चाचणी करणे अत्यंत अवघड आहे, त्यामुळे हे तंत्रज्ञान स्प्रे ड्रायर वापरून ताज्या नीरेला पावडरमध्ये रूपांतरित करते. या पद्धतीमध्ये बारीक थेंब कोरड्या पावडरमध्ये रूपांतरित होतात. पावडर हवाबंद डब्यात एक वर्षापर्यंत साठवता येते. पाण्यात मिसळल्यानंतर त्याचा वापर करता येतो. विरघळल्यानंतर, त्याचे गुणधर्म जवळजवळ ताज्या नीरासारखेच असतात. शिवाय, सोयीसाठी, शेतकऱ्यांच्या गरजेनुसार त्याचे परिमाण बदलले जाऊ शकतात.
बिहार सरकारने आरोग्याच्या वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि ताडी टॅपर्सच्या समुदायाला रोजगार देण्यासाठी नीरा आधारित उद्योग सुरू केले आहेत, ताडी व्यतिरिक्त, स्क्वॅश, आरटीएस, गूळ इत्यादीसारख्या विविध उत्पादनांमध्ये नीरा प्रक्रिया केली जाऊ शकते.