Milk Production : उन्हाळा ऋतू जनावरांसाठी (Unhali Gayi Mhashi) आव्हानात्मक असतो. विशेषतः गायी आणि म्हशींसाठी, कारण या हंगामात दूध उत्पादन (Milk Production) कमी होण्याची शक्यता असते. अति उष्णता, आर्द्रता आणि शरीरात पाणी आणि खनिजांच्या कमतरतेमुळे गायी म्हशींकडून दूध उत्पादकता कमी होते.
अशा परिस्थितीत, उन्हाळ्यातही दूध उत्पादन (Dudh Utpadan) चालू राहावे, यासाठी पशुपालकांनी विशेष काळजी घेतली पाहिजे. उन्हाळ्यात दुधाचे उत्पादन का कमी होते आणि ते कसे दुरुस्त करता येईल, हे समजून घेऊया.
उन्हाळ्यात दुधाचे उत्पादन का कमी होते?
उन्हाळ्यात तापमान जास्त असल्याने प्राण्यांना उष्णतेचा ताण येतो. याचा थेट परिणाम त्यांच्या खाण्यावर, पचनावर आणि आरोग्यावर होतो. जेव्हा प्राणी पुरेसे अन्न खात नाहीत किंवा कमी पाणी पितात तेव्हा त्यांचे दूध उत्पादन देखील कमी होते. याशिवाय, उन्हाळ्यात शरीराला जास्त घाम येतो, ज्यामुळे आवश्यक खनिजांची कमतरता निर्माण होते.
दूध उत्पादन टिकवून ठेवण्यासाठी टिप्स
१. थंड आणि सावलीच्या ठिकाणी ठेवा
गायी आणि म्हशी अशा ठिकाणी ठेवा जिथे तीव्र सूर्यप्रकाश पोहोचणार नाही.
शक्य असल्यास, छताचा पंखा किंवा कूलर वापरा.
२. दिवसातून दोनदा आंघोळ करा
प्राण्यांना सकाळी आणि संध्याकाळी थंड पाण्याने आंघोळ घालावी, जेणेकरून शरीराचे तापमान नियंत्रित राहील.
यामुळे त्यांना आराम मिळेल आणि ते चारा व्यवस्थित खाऊ शकतील.
३. हिरवा चारा आणि संतुलित आहार द्या.
उन्हाळ्यात सुका चारा कमी पचतो. म्हणून, बरसीम, मका, नेपियर इत्यादी हिरवा चारा द्या.
तसेच केक, कोंडा आणि धान्य यांचे संतुलित मिश्रण द्या.
तुमच्या आहारात खनिज मिश्रण आणि मीठ चाटणे अवश्य समाविष्ट करा.
४. भरपूर पाणी द्या
जनावरांना दिवसातून किमान तीन ते चार वेळा ताजे आणि थंड पाणी द्या.
जर पाणी गरम झाले तर ते बदलत राहा.
शरीरात पाण्याची कमतरता असल्यास दुधाचे उत्पादन कमी होऊ शकते.
५. उष्णतेचा ताण कमी करण्यासाठी उपाययोजना करा
जनावरांच्या गोठ्यात चांगले वायुवीजन असावे आणि गर्दी नसावी.
कूलर किंवा स्प्रे सिस्टीमचा वापर फायदेशीर ठरू शकतो.
काही ठिकाणी फॉगिंग मशीनचा वापरही केला जातो.
६. नियमित आरोग्य तपासणी करा.
जर जनावर अचानक दूध उत्पादन कमी करत असेल किंवा सुस्त दिसले तर ताबडतोब पशुवैद्यांशी संपर्क साधा.
उन्हाळ्यात, स्तनदाह, उष्माघात आणि इतर आजारांचा धोका वाढतो.
७. दुपारी चारायला नेणे टाळा.
उन्हाळ्यात दुपारी जनावरांना चरायला घेऊन जाऊ नका.
सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी जनावरे चरायला नेणे केव्हाही चांगले.