National Milk Conference : दूध उत्पादनात (Milk Production) भारताचे अव्वल स्थान अबाधित आहे. गेल्या वर्षी २३१ दशलक्ष टन दुधाचे उत्पादन झाले. देशात दरवर्षी दूध उत्पादन झपाट्याने वाढत आहे. जनावरांच्या जाती सुधारून दूध उत्पादन आणखी वाढवण्याची तयारी सुरू आहे. परंतु दुग्धजन्य पदार्थांची निर्यात आणि देशांतर्गत बाजारपेठ दोन्ही वाढवण्याची गरज चर्चा पाटणा येथील दुग्ध परिषदेत झाली.
दुग्धजन्य पदार्थांची निर्यात (Milk Processing) वाढवण्याबरोबरच, प्रति जनावर दूध उत्पादन वाढवण्यावर भर देण्यात आला. दुग्धव्यवसाय आणि पशुपालन क्षेत्रात या सहा महत्त्वाच्या गोष्टी केल्या तर दुग्धव्यवसाय क्षेत्राचे आणि त्याच्याशी संबंधित पशुपालकांचे चित्र बदलेल, असा दावा उपस्थित दुग्धव्यवसाय तज्ञांनी केला. यासाठी पशुपालन आणि दुग्धव्यवसायात (Milk Business) तंत्रज्ञानाचा अवलंब करणे देखील आवश्यक आहे.
या गोष्टी कराव्या लागतील
यावेळी उपस्थित इंडियन डेअरी असोसिएशनचे अध्यक्ष डॉ. आर.एस. सोधी म्हणतात की, सर्वप्रथम आपल्याला प्रति जनावर दूध उत्पादन वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित करावे लागेल. आधुनिक प्रक्रिया संयंत्रे बांधण्यासोबतच त्यांची संख्याही वाढवावी लागेल. निर्यात आणि देशांतर्गत बाजारपेठेची व्याप्ती वाढवावी लागेल. आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील मागणी लक्षात घेता, आपल्याला प्रक्रिया उद्योगावर काम करावे लागेल. शिवाय जनावरांच्या चाऱ्याचा खर्च कमी करणे आवश्यक आहे.
अशा प्रकारे दूध उत्पादन वाढेल
आर.एस. सोधी म्हणतात की, देशात दूध उत्पादन वाढवण्यासाठी अधिकाधिक शेतकऱ्यांना पशुपालनात आणण्याची गरज आहे. चार-पाच गायी आणि म्हशी पाळणारा शेतकरी काहीही बचत उरत नाही आणि दुधापासून मिळणाऱ्या उत्पन्नाचा मोठा भाग चाऱ्यावर खर्च होतो. वीज खूप महाग झाली आहे. चांगला नफा मिळत नसल्याने, आज शेतकऱ्यांची मुले पशुपालन करू इच्छित नाहीत.संघटित पशुपालनावर जोर द्यावा लागेल, असे केल्याने दूध उत्पादनाचा खर्च कमी होण्यास मदत होईल.
पॅकेजिंगवर काम करावे लागेल
दुग्धव्यवसाय तज्ञांच्या मते, चांगल्या किंवा वाईट पॅकेजिंगचा अन्नपदार्थांवरही परिणाम होतो. विशेषतः दुग्धजन्य पदार्थांवर. दूध वगळता इतर सर्व दुग्धजन्य पदार्थ प्रक्रिया केलेले असतात. एवढेच नाही तर पॅकिंगमुळे दुग्धजन्य पदार्थांच्या दरावरही परिणाम होतो.
गुणवत्तेवर काम करावे लागेल
आता कोणतेही अन्न पॅकेट उघडण्यापूर्वी ग्राहक उत्पादनाची तारीख तसेच त्यावरील वापराची तारीख पाहतो. अलीकडे दुधाची गुणवत्ता महत्वाचा घटक मानली जात आहे. म्हणून, बाजारात उत्पादन विकण्यासाठी, उत्पादकाला उत्पादनाच्या गुणवत्तेकडे विशेष लक्ष द्यावे लागेल.