fishing insurance scheme : भारतातील मत्स्यव्यवसाय क्षेत्रातील शाश्वत आणि जबाबदार विकासाद्वारे निलक्रांती घडवून आणण्यासाठी भारत सरकारने प्रधानमंत्री मत्स्य संपदा (PMMSY) योजनेला पाच वर्षांच्या कालावधीसाठी अंमलबजावणीसाठी एकूण २०,०५० कोटी रुपयांच्या गुंतवणुकीवर मान्यता दिली आहे.
सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये (UT). मत्स्यव्यवसाय क्षेत्र प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे देशातील सुमारे २८ दशलक्ष मच्छिमारांच्या रोजी रोटीला आधार देत आहे.
अशा मच्छीमारांचा विमा हा PMMSY योजनेच्या उप-घटकांपैकी एक आहे, PMMSY च्या मार्गदर्शक तत्त्वांच्या परिशिष्ट-II च्या क्र. 14.1 मधील लाभार्थी-केंद्रित केंद्र प्रायोजित योजनेअंतर्गत.
मच्छीमारांमध्ये मत्स्य कामगार, मत्स्यपालक आणि मासेमारी आणि मत्स्यपालन-संबंधित संलग्न क्रियाकलापांमध्ये थेट सहभागी असलेल्या इतर कोणत्याही श्रेणीतील व्यक्तींचा समावेश होतो. या योजनेअंतर्गत, १८ ते ७० वर्षे वयोगटातील पुरुष किंवा महिला.
मच्छीमार खालीलप्रमाणे विमा संरक्षणासाठी पात्रता
* ५ लाख रुपये मृत्यू किंवा कायमस्वरूपी अपंगत्व
* २.५० लाख रुपये कायमस्वरूपी आंशिक अपंगत्वासाठी
* २५ हजार अपघाती हॉस्पिटलायझेशन करीता
अंमलबजावणीची पद्धती
नॅशनल फिशरीज डेव्हलपमेंट बोर्ड (NFDB) ही समूह अपघात विमा योजना (GAIS) लागू करण्यासाठी नोडल एजन्सी म्हणून नियुक्त करण्यात आली आहे. मेसर्स ओरिएंटल इन्शुरन्स कंपनी लिमिटेड (OICL) मार्फत मच्छिमारांच्या विमा संरक्षणासाठी मध्यस्थ म्हणून GAIS साठी दाव्यांचे व्यवस्थापन Providence India Insurance Broking Pvt ltd द्वारे केले जाते.
राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश सध्याच्या वर्षासाठी विमा उतरवल्या जाणाऱ्या मच्छिमारांची ओळख करतील आणि NFDB द्वारे प्रदान केलेल्या विहित नमुन्यात यादी तयार करतील आणि विमा विभागात डेटाबेस राखण्यासाठी तपशील प्रदान करतील. विमा दाव्यांच्या प्रक्रियेसाठी, राज्य/केंद्रशासित प्रदेश जिल्हा मत्स्यव्यवसाय कार्यालय दावेदाराकडून कागदपत्रे गोळा करेल आणि मेसर्स OICL द्वारे दाव्याची पुढील प्रक्रिया आणि निपटारा करण्यासाठी योग्य चॅनेलद्वारे विमा सेल, NFDB कडे पाठवेल.
विमा कंपनी (मेसर्स द ओरिएंटल इन्शुरन्स कंपनी लिमिटेड)
विमा कंपनी पॉलिसी कागदपत्रे आणि प्रीमियम पावत्या तयार करते. विमा कंपनीकडून प्रीमियम प्राप्त झाल्यापासून प्रस्तावित मच्छीमारांसाठी अपघाती जोखीम कव्हर केली जाते. विमा कंपनी दाव्याची माहिती, दाव्याची कागदपत्रे, दाव्याची पडताळणी आणि मंजूरी स्वीकारते, दाव्याचे संपूर्ण दस्तऐवज प्राप्त केल्यानंतर ते दावेदार/नामनिर्देशित/कायदेशीर वारस यांच्या बचत खात्यात डीबीटीद्वारे जमा करून दावा निकाली काढतील.
विमा मध्यस्थ (M/s Providence India Insurance Broking Pvt Ltd)
इन्शुरन्स मध्यस्थ प्री-प्लेसमेंट, प्लेसमेंट, पोस्ट-प्लेसमेंट सेवा जसे की इनव्हॉइसिंग, अंडररायटिंग, पॉलिसी जनरेशन, वाटप आणि प्रीमियम्सचे प्लेसमेंट, त्यानंतरच्या एंडोर्समेंट, माहिती, प्रक्रिया आणि दाव्यांची पुर्तता, निराकरण, हँडलिंग यासारख्या सेवांमध्ये त्वरित आणि प्रभावी सेवा प्रदान करेल. GAIS च्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी अत्यावश्यक, अनिवार्य आणि अत्यावश्यक असलेल्या विमा लोकपाल/ग्राहक मंच आणि अशा इतर सेवांसह तक्रारी, न भरलेले आणि कमी पगाराचे दावे लढवणे.
विमा सेल
एनएफडीबी, हैदराबाद येथे विमा सेल स्थापन करण्यात आला आहे, ज्यामध्ये दाव्यांची सुरळीत प्रक्रिया करणे, गट अपघात विमा योजना (GAIS) च्या अंमलबजावणीवर देखरेख करणे, विविध भागधारकांशी संपर्क साधणे आणि तक्रारींचे निराकरण करणे यासाठी NFDB, विमा मध्यस्थ आणि विमा कंपनीचे अधिकारी यांचा समावेश आहे.
विमा प्रीमियम
PMMSY च्या फंडिंग पॅटर्ननुसार प्रीमियमची संपूर्ण रक्कम केंद्र आणि राज्य यांच्यात सामायिक खर्च केली जाईल. या योजनेत लाभार्थी योगदानाची केलेली नाही. ही योजना मेसर्स ओरिएंटल इन्शुरन्स कंपनी लिमिटेड (OICL) मार्फत राबविण्यात येत आहे. GAIS साठी वार्षिक प्रीमियमचा दर खाली दिलेला आहे:
"पॉलिसी प्रकार
" "वर्णन
" "कव्हरेज
" "प्रिमियम
"
"पॉलिसी -1
" "गट जनता वैयक्तिक अपघात धोरण (GJPA) ज्यात मृत्यू आणि कायमस्वरूपी एकूण अपंगत्व (PTD) समाविष्ट आहे आणि सीएसआय रु. ५ लाख
" "मृत्यू: १००% CSI
PTD: १००% CSI
" "रु. ६८.४४/- (जीएसटी लागू नाही)
"
"पॉलिसी - 2
" "कायमस्वरूपी आंशिक अपंगत्व (PPD) आणि हॉस्पिटलायझेशन कव्हर करणारे विशेष आकस्मिक धोरण.
" "PPD: रु. २,५०,००० पर्यंत हॉस्पिटलायझेशन रु. २५०००/-
" "रु. ४.००/- (जीएसटीसह)
"
"
" "एकूण
" "७२.४४/-
"
"वर नमूद केलेला प्रीमियम प्रति मच्छिमार प्रति वर्ष आहे.
CSI = भांडवली रक्कम विमा.
"
सदर विमा यांजनेचा लाभ घेण्यासाठी आपल्या जिल्हयातील सहाय्यक आयुक्त मत्स्यव्यवसाय कार्यालयास विहीत नमुन्यात दरवर्षी माहीती सादर करणे आवश्यक आहे.
विमा दावा सादर करणे तसेच इतर माहिती करीता https://nfdb.gov.in/welcome/GAIS या संकेतस्थळावर किंवा आपल्या नजिकच्या मत्स्यव्यवसाय विभागाच्या कार्यालयास भेट द्यावी. केंद्र आणि राज्याच्या वार्षिक भागासाठी प्रीमियम ब्रेकअप तपशील खाली नमूद केला आहे.
- किरण मा. वाघमारे, (लेखक पुणे येथे सहाय्यक मत्स्यव्यवसाय विकास अधिकारी, कार्यरत आहेत.)