अमरंथ (Amaranth) हे एक अत्यंत पौष्टिक वनस्पती असून त्याच्या पर्णांचा उपयोग विविध प्रकारे केला जातो. अमरंथच्या पर्णांची वंशवृद्धी आणि विविध प्रकारांमध्ये सेवन केले जातात.
यासोबतच अमरंथला 'राजगीरा' असेही संबोधले जाते आणि त्याचे पर्णे तसेच बी हे दोन्ही अत्यंत पौष्टिक असतात. याच्या पर्णांमध्ये विविध जीवनसत्त्वे, खनिजे, आणि अँटीऑक्सिडन्ट्स असतात. ज्यामुळे त्यांचे सेवन शरीरासाठी फायदेशीर ठरते.
अमरंथच्या पर्णांचे पोषणतत्त्व
अमरंथच्या पर्णांमध्ये उच्च प्रमाणात प्रोटीन, लोह, कॅल्शियम, आणि मॅग्नेशियम आढळते. याशिवाय यामध्ये व्हिटॅमिन A, C, आणि K देखील असतात. यामुळे हृदयासाठी फायदेशीर, हाडांच्या मजबुतीसाठी महत्त्वपूर्ण, आणि त्वचेच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरते.
१) प्रोटीन : अमरंथच्या पर्णांमध्ये प्रोटीनचे प्रमाण उच्च असते, ज्यामुळे ते मांसाहाराच्या पर्यायी स्रोत म्हणूनही वापरता येऊ शकतात.
२) आयरन (लोह) : लोहाच्या पातळीसाठी अमरंथच्या पर्णांचा वापर खूपच फायदेशीर आहे. विशेषत: महिलांसाठी ज्यांना आयरनच्या कमी प्रमाणाचा सामना करावा लागतो.
३) कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम : हाडांची मजबुती राखण्यासाठी आणि स्नायूंच्या कार्यासाठी कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम महत्त्वाचे असतात.
अमरंथच्या पर्णांचा उपयोग
१) भाजी : अमरंथच्या पर्णांचा मुख्य उपयोग भाजी म्हणून केला जातो. त्यांना ताजे किंवा वाफवून खाल्ले जाते. भाजीला जास्त चव आणि पौष्टिकता मिळवण्यासाठी विविध मसाले आणि लसूण देखील घालता येतो.
२) सूप : अमरंथच्या पर्णांचा उपयोग सूप मध्ये देखील केला जातो. सूपमध्ये पाणी आणि मसाल्यांसोबत अमरंथच्या पर्णांचे उकडलेले पाणी मिश्रित केल्याने पौष्टिक आणि हलके सूप तयार होते.
३) स्मूदी : ताज्या अमरंथ पर्णांचा उपयोग स्मूदीमध्ये देखील केला जातो. हे आपल्या दैनंदिन आहारात जोडल्यास आपल्याला आवश्यक असलेल्या पोषणतत्त्वांचे सेवन होऊ शकते.
४) सॅलड : अमरंथ पर्णांची ताजगी आणि स्वाद सॅलड मध्ये जोडल्यास अधिक चवदार आणि हेल्दी होऊ शकते.
अमरंथ पर्णांचे आरोग्यदायी फायदे
१) हृदयासाठी फायदेशीर : अमरंथ पर्णांमध्ये असलेल्या ओमेगा-३ फॅटी ऍसिड्स आणि अँटीऑक्सिडन्ट्समुळे हृदयाच्या आरोग्याला समर्थन मिळते.
२) पचनक्रिया सुधारते : अमरंथ पर्णांमध्ये फायबर्सचे प्रमाण जास्त असल्यामुळे पचनक्रिया सुधारण्यासाठी ते उपयुक्त ठरतात. यामुळे कब्ज आणि इतर पचनाच्या समस्यांपासून आराम मिळवता येतो.
३) तंत्रिका तंत्राच्या आरोग्यासाठी : अमरंथ पर्णांमध्ये मॅग्नेशियम आणि पोटॅशियम असते. जे तंत्रिका तंत्राच्या कार्यास मदत करतात आणि तणाव कमी करतात.
४) वजन कमी करणे : अमरंथ पर्णांचे सेवन वजन कमी करण्याच्या प्रक्रियेसाठी फायदेशीर ठरते. यामध्ये असलेली फायबरची मात्रा पोटभरून असण्याची भावना देऊन अन्नाचे योग्य पचन करण्यास मदत करते.
५) त्वचेसाठी : अमरंथच्या पर्णांमध्ये अँटीऑक्सिडन्ट्स आणि व्हिटॅमिन C असल्यामुळे त्वचेला चमक मिळवण्यासाठी आणि सुरकुत्या कमी करण्यासाठी ते उपयुक्त असतात.
निष्कर्ष
अमरंथच्या पर्णांचा आहारात समावेश केल्याने अनेक आरोग्यविषयक फायदे मिळू शकतात. ह्या पर्णांचा वापर विविध प्रकारे केला जातो आणि त्यांचे सेवन करण्याचे अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत. त्यामुळे अमरंथच्या पर्णांचे सेवन आरोग्य वर्धक आणि स्वादिष्ट असू शकते. भारतीय आहारात या पर्णांचा अधिक वापर करणे आरोग्यासाठी हितकारक ठरू शकते.
डॉ. सोनल रा. झंवर
साहाय्यक प्राध्यापक
एम. जी. एम अन्नतंत्र महाविद्यालय गांधेली छ. संभाजीनगर
ई मेल : sonal.zanwar123@gmail.com
हेही वाचा : Amla Health Benefits : बलवर्धक आवळा खा; रोगप्रतिकारकशक्ती वाढवा