स्टारफ्रूट, ज्याला हिंदीत 'करंबा' आणि इंग्रजीत 'स्टारफ्रूट' असे म्हणतात, हा एक अत्यंत पौष्टिक फळ आहे. याचे वैशिष्ट्य म्हणजे याचा आकार ताऱ्याप्रमाणे असतो आणि याचा चवीत गोडसर आणि तिखटपणा असतो.
स्टारफ्रूटचे अनेक प्रकार असून त्यामध्ये असलेल्या पोषणतत्त्वांमुळे ते आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर ठरू शकते.
स्टारफ्रूटचे पोषणतत्त्वे (प्रती १०० ग्रॅम)
१) कॅलोरीज : ३१ कॅलोरीज, २) पाणी : ९१ % (साधारणपणे उच्च पाण्याचे प्रमाण), ३) प्रोटीन : १.० ग्राम, ४) फॅट्स : ०.३ ग्रॅम, ५) कार्बोहायड्रेट्स : ६.७ ग्रॅम, ६) शर्करा : ३.९ ग्रॅम, ७) फायबर्स : २.८ ग्रॅम, ८) विटॅमिन C :५३.० मिग्रॅम (१.२% RDA*), ९) विटॅमिन B-complex, १०) थायमिन (B१) : ०.०३ मिग्रॅम, ११) रायबोफ्लेविन (B2) : ०.०२ मिग्रॅम, १२) नियासिन (B3) :०.३ मिग्रॅम, १३) पेंटोथेनिक अॅसिड (B५) : ०.२३ मिग्रॅम, १४) पिरिडॉक्सिन (B६) : ०.०४ मिग्रॅम, १५) फोलिक अॅसिड (B९): ० मिग्रॅम, १६) पोटॅशियम : १३३ मिग्रॅम, १७) कॅल्शियम : ३ मिग्रॅम, १८) आयरन : ०.०८ मिग्रॅम, १९) मॅग्नेशियम : १० मिग्रॅम.
१) विटॅमिन C : स्टारफ्रूटमध्ये विटॅमिन C चे उच्च प्रमाण असते. विटॅमिन C एक शक्तिशाली अँटीऑक्सीडन्ट आहे, जो शरीरातील विषारी पदार्थ आणि मुक्त रॅडिकल्सचा नाश करण्यास मदत करतो. यामुळे प्रतिकारशक्ती मजबूत होते आणि त्वचेवरही चमक येते.२) फायबर्स : स्टारफ्रूटमध्ये भरपूर फायबर्स असतात, जे पचनसंबंधी समस्यांना कमी करतात. फायबर्सची उपस्थिती पचन प्रणालीला सुधारते आणि अन्न पचवण्यासाठी आवश्यक असलेली एन्जाइम्सची उत्पादन क्षमता वाढवते.३) खनिजे : स्टारफ्रूटमध्ये पोटॅशियम, मॅग्नेशियम आणि कॅल्शियम यांसारखी खनिजे असतात. पोटॅशियम रक्तदाब नियंत्रणात ठेवण्यास मदत करते, मॅग्नेशियम हाडांच्या आरोग्यासाठी आणि कॅल्शियम हाडांच्या मजबुतीसाठी आवश्यक आहे.४) फोलिक अॅसिड : यामध्ये फोलिक अॅसिड देखील असतो, जो गर्भवती महिलांसाठी अत्यंत महत्वाचा आहे. हे फॉलिक अॅसिड गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या काळात गर्भपाताचे किंवा न्यूरल ट्यूब दोषाचे प्रमाण कमी करण्यास मदत करतो.५) अँटीऑक्सीडन्ट्स : स्टारफ्रूटमध्ये अँटीऑक्सीडन्ट्सचा समृद्ध स्रोत असतो, जो शरीरातील विषाणू आणि अशुद्ध पदार्थांपासून संरक्षण करतो.
आरोग्यवर्धनाचे फायदे
१) वजन कमी करणे : कमी कॅलोरीसह स्टारफ्रूट फायबर्सने समृद्ध असते. यामुळे तीव्र भूक कमी होते आणि पाचन प्रक्रियेवर प्रभावी असते, ज्यामुळे वजन कमी करण्यास मदत होते.२) पचन तंत्राचे सुधारणा : फायबर्समुळे पचनसंबंधी समस्या कमी होतात. स्टारफ्रूट चांगले पचन करते आणि बद्धकोष्ठतेसारख्या समस्यांपासून आराम मिळवतो.३) त्वचेचा सौंदर्यवर्धन : विटॅमिन C त्वचेला नवीन आणि तरुण ठेवण्यासाठी मदत करते. अँटीऑक्सीडन्ट्स त्वचेवर झायटचा प्रभाव कमी करतात आणि त्वचा सुधारतात.४) हृदयाचे आरोग्य : पोटॅशियम आणि फोलिक अॅसिड हृदयाचे आरोग्य सुधारतात. पोटॅशियम रक्तदाब नियंत्रित ठेवतो, तर फोलिक अॅसिड हृदयाच्या रोगांचा धोका कमी करतो.५) मधुमेहाच्या नियंत्रणासाठी : स्टारफ्रूटमध्ये कमी शर्करा असते, त्यामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हा एक आदर्श पर्याय आहे. हे रक्तातील शर्कराचे पातळ कमी करण्यात मदत करते.
उपयोग आणि उपाय
• ताजे खाणे : स्टारफ्रूट ताजे खाणे फायदेशीर आहे, याच्या स्वादिष्टतेमुळे ते सलाडमध्ये किंवा डेसर्टमध्ये वापरले जाऊ शकते.• रस : स्टारफ्रूट रस तयार करून पिऊ शकता, ज्यामुळे फळातील सर्व पोषणतत्त्वे मिळवता येतात.• स्मूदी : स्टारफ्रूटचे स्मूदी बनवून ते आहारात समाविष्ट करता येते.
अवधान
स्टारफ्रूटमध्ये काही नैसर्गिक रसायने असतात ज्या किडनीच्या समस्यांसाठी समस्या निर्माण करू शकतात. यामुळे, किडनीच्या रोगी किंवा त्यांना किडनी समस्या असलेल्यांनी स्टारफ्रूटचा सेवन डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार करावा. स्टारफ्रूटचा वापर आपल्या आहारात समाविष्ट करून आपल्या जीवनशैलीला अधिक आरोग्यदायी बनवू शकता. त्यात असलेले पोषणतत्त्वे आणि आरोग्यवर्धनाचे फायदे लक्षात घेता, हे फळ एक उत्तम पर्याय ठरू शकते.
डॉ. सोनल रा. झंवर सहाय्यक प्राध्यापकएम . जी . एम अन्नतंत्र महाविद्यालय, गांधेली, छ. संभाजीनगर