सेंद्रिय शेती ही अशी पद्धत आहे ज्यामध्ये रासायनिक खते, किटकनाशके, तणनाशके, तसेच उत्पादन वाढविणारे इतर रासायनिक घटकांचा वापर पूर्णपणे वर्ज्य केला जातो. या पद्धतीत मुख्यतः जमिनीच्या नैसर्गिक जिवंतपणावर आणि सुपीकतेवर लक्ष केंद्रित केले जाते ज्यामुळे जमिनीची पोषकता टिकण्यासोबत वाढली जाते.
सेंद्रिय शेती पद्धतीमध्ये सेंद्रिय खतांचा वापर, जनावरांचे मलमुत्र, पिकांची फेरपालट, आंतरपीक पद्धतीचा वापर, हिरवळीचे खत, शेतातील काडीकचऱ्याचे कंपोस्ट खत, गांडूळ खत, आणि उपयुक्त जिवाणूंचे संवर्धन करण्यात येते.
तसेच, सेंद्रिय व नैसर्गिक घटकांचा पीक संरक्षणासाठी वापर केला जातो. या पद्धतीत रोग व कीड प्रतिबंधक प्रजातींचा आणि बियाणांचा वापरही महत्वाचा असतो.
सेंद्रिय शेतीची एक विशेषता म्हणजे या पद्धतीत वापरण्यात येणारे सर्व घटक नैसर्गिक व सेंद्रिय असतात. यामुळे जमिनीची सुपीकता आणि उत्पादकता कायम राखली जाते. ही शेती पद्धती चराचर जीवसृष्टीवर परस्पराधारित असून, पर्यावरणाच्या रक्षणाला प्रोत्साहन देणारी आहे.
संपूर्णपणे, सेंद्रिय शेती पद्धत जमिनीच्या आरोग्याच्या दृष्टीने आणि पर्यावरणाच्या दृष्टीने अत्यंत फायदेशीर आहे.
सेंद्रिय शेती पध्दतीचे फायदे
• जमिनीची नैसर्गिक व जैविक सुपीकता टिकून राहते.
• पर्यावरणाचा समतोल राखला जातो.
• शेती उत्पादनाची प्रत उंचावून साठवणूक क्षमतेत वाढ होते.
• मित्र किडी, उपयुक्त जीवजंतू यांची वाढ भरपूर प्रमाणात होऊन हानिकारक किडींचा प्रादुर्भाव टाळला जाऊ शकतो.
• जमिनीच्या धुपीचे प्रमाण कमी होते.
• पशुधनाचा शेती मशागतीमध्ये भरपुर प्रमाणात उपयोग करता येतो.
• जमिनीची पाणी धरुन ठेवण्याची क्षमता वाढते.
• सेंद्रिय शेती पध्दतीपासून मिळणाऱ्या कृषिमालात कीटक आणि बुरशी नाशकांच्या अवशेषांच्या विषाचे प्रमाण नसते.