शेतकऱ्यांना नेहमी संकटांचा सामना करावा लागतो. कधी अवकाळी पावसामुळे उभी पिक वाया जातात. तर कधी चांगली आलेल्या पिकांना चांगला दर मिळत नाही, अशी अवस्था शेतकऱ्यांची असते. त्यामुळे आताच्या दिवसात शेती करणं म्हणजे अवघड काम झालं आहे. पण, आता यावर तोडगा निघाला आहे. शेतकऱ्यांना आता तोटा होणार नाही. Agritech स्टार्टअप ग्राम उन्नतीचे अनिश जैन यांनी यावर उपाय शोधला आहे. आता ते शेतकरी आणि कंपन्यांमध्ये सेतू म्हणून काम करत आहेत. याचा परिणाम म्हणजे शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांना चांगला भाव मिळत आहे, तर कंपन्यांना त्यांच्या इच्छेनुसार पीक मिळत आहे. यामुळे शेतकऱ्यांचा मोठा फायदा झाला आहे.
तुम्हाला अजून ITR रिफंडचे पैसे मिळाले नाहीत, तुम्ही 'हे' काम विसरलात का? चेक करा स्टेटस
लखनौचे रहिवासी असलेले ३९ वर्षीय अनिश जैन यांनी मार्च २०१३ मध्ये ग्राम उन्नती सुरू केली. सुरुवातीची ५ वर्षे बाजार विश्लेषणाचे काम केले आणि २०१८ मध्ये त्यांनी कंपनीचे काम सुरू केले. या स्टार्टअपच्या नावाप्रमाणेच त्याचे कामही आहे. हा स्टार्टअप गावांच्या प्रगतीचे कारण ठरत आहे. ग्राम उन्नती स्टार्टअपमुळे शेतकऱ्यांना मोठी मदत होत आहे. हा स्टार्टअप सुरू करण्यासाठी अनिश यांना आपली सर्व बचत गुंतवावी लागली. त्यांची स्वतःची बचतही कमी पडली, म्हणून त्यांनी मित्र आणि नातेवाईकांकडे पैसे मागितले आणि व्यवसायात लावले. अनिश यांनी सुमारे ४ कोटींच्या गुंतवणुकीने व्यवसाय सुरू केला आणि आज कंपनीची उलाढाल १०० कोटींच्या जवळ पोहोचली आहे.
ग्राम उन्नती सध्या ७ राज्यांमध्ये कार्यरत आहे. उत्तर प्रदेश, उत्तराखंड, राजस्थान, आंध्र प्रदेश, हरियाणा, महाराष्ट्र आणि ओडिशा ही राज्ये आहेत. प्रत्येक राज्यात त्यांचे काम वेगाने सुरू आहे आणि ते स्थानिक सरकारसोबत काहीतरी चांगले करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. ग्रामीण विकासाचे काम इतके आश्चर्यकारक आहे की सर्व राज्य सरकारे आपोआप पुढे जाऊन त्यांना मदत करतात. ज्या देशात बहुसंख्य लोक शेतीवर अवलंबून आहेत, त्या देशात कृषी क्षेत्रात नावीन्य आणणे आवश्यक आहे आणि सर्व स्टार्टअप्स किंवा व्यवसाय यामध्ये सहभागी आहेत.
अनिश जैन यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण लखनौ येथून केले, पण त्यानंतर ते आयआयटी खडगपूरमध्ये गेले आणि २००७ मध्ये त्यांनी संगणक विज्ञानाचे शिक्षण पूर्ण केले. प्रत्येक आयआयटी आणि आयआयएमच्या विद्यार्थ्याचे स्वप्न असते की एक दिवस मॅकिन्सेमध्ये काम करावे, हे अनिशनेही त्यांच्या अभ्यासादरम्यान पाहिले. त्याचं स्वप्नही पूर्ण झालं आणि तो मॅकिन्सेमध्ये भरघोस पॅकेजवर काम करू लागले. McKinsey मध्ये उतरणे म्हणजे त्यांना ५०-६० लाख रुपयांचे पॅकेज सहज मिळेल, ही IIT-IIM मधील लोकांसाठी मोठी गोष्ट नाही. मात्र, अल्पकाळ काम केल्यानंतर त्यांनी लाखोंची नोकरी सोडून स्वत:चा स्टार्टअप सुरू केला.
हा निर्णय घेताना अनिश यांच्या आईने त्यांना खूप मदत केली. अनिश यांच्या वडिलांचे निधन झाले आहे. अनिश सांगतात की, त्यांची आई त्यांच्यासाठी नेहमीच ढाल म्हणून काम करते. हा व्यवसाय यशस्वी करण्यात त्यांच्या पत्नीचाही मोठा वाटा आहे. मित्र आणि नातेवाईकांनीही मदतीसाठी कोणतीही कसर सोडली नाही.
शेतकर्‍यांचे असे प्रेम मिळाले की शेतीला करिअरच बनवले
अनिश जैन यांनी नोकरी सोडताच व्यवसाय सुरू केला, असे नाही. त्यांनी जवळपास एक वर्षाचा ब्रेक घेतला आणि त्या काळात खेड्यापाड्यात राहणारा खरा भारत समजू लागले. अनिश जैन यांनी त्या काळात राजस्थानमध्ये कार्यरत असलेल्या एका एनजीओसोबत जवळून काम केले आणि शेतीबद्दल बरेच काही शिकले. अनिशला शेतकऱ्यांची एक गोष्ट खूप आवडली ती म्हणजे कितीही मोठे नुकसान झाले तरी ते पाहुण्यांसाठी काहीही कमी करत नाहीत.
अनिश सांगतात की, ते जिथे पाहिजे तिथे जाऊन जेवन करायचे, शेतकरी त्यांना पूर्ण उत्साहाने आपली शेती दाखवायचे आणि हे सगळं बघून अनिश यांच्या मनात शेतकऱ्यांबद्दल प्रेम निर्माण झाले. तिथे अनिशला समजले की, शेतकऱ्यांना त्यांचा माल विकताना सर्वाधिक समस्या येत आहेत. इंजिनीअरिंगचे शिक्षण घेतलेला अनिश जैन कृषी क्षेत्रात उतरणार नव्हते, पण शेतकऱ्यांच्या प्रेमाने त्यांना शेतीकडे खेचले. परिणामी अनिश यांनी ग्राम उन्नती हे अॅग्रीटेक स्टार्टअप सुरू केले.
या स्टार्टअपचे दोन भागधारक आहेत. पहिला पीक पिकवणारा शेतकरी आणि दुसरा त्या पिकाचा वापर करणाऱ्या कंपन्या. अनिश जैन या दोघांमध्ये समन्वयाचे काम करतो. तो कंपन्यांकडून त्यांची गरज समजून घेतो आणि शेतकऱ्यांना तेच पीक घेण्यास सांगतो. अशा प्रकारे कंपन्यांना पीक सहज मिळते आणि शेतकऱ्यांना पीक विकण्याची चिंता करावी लागत नाही.
अनिश जैन यांना सुरुवातीच्या टप्प्यात या व्यवसायात उतरण्यासाठी जुनी व्यवस्था मोडावी लागली, जे त्यांच्यासाठी सर्वात मोठे आव्हान होते. अनिश जैन यांनी शेतकऱ्यांना चांगली यंत्रणा दिली, पण सुरुवातीच्या टप्प्यात शेतकऱ्यांचा विश्वास जिंकणे थोडे कठीण होते. दुसरीकडे, शेतीचे सर्वात मोठे आव्हान 'हवामान' होते, जे नियंत्रित करणे फार कठीण होते. हवामानाच्या अनियमिततेचा सामना करण्यासाठी, अनिश जैन लवकर, उशीरा, कोरडे इत्यादी पिके घेतात, जेणेकरून पुरवठा नेहमी राखला जातो.
ग्राम उन्नती ही सध्या बुटस्ट्रॅप्ड कंपनी आहे. अनिश सांगतात की, जर एखादा गुंतवणूकदार असा सापडला जो व्यवसायात फक्त पैसाच आणत नाही, तर व्यवसायाचा वेग वाढवण्यासही मदत करतो, तर तो भविष्यात निधीही घेऊ शकतो. सध्या ते सरकार आणि कृषी विज्ञान केंद्रांसोबत खूप काम करत आहे, त्यामुळे सध्याच्या ७ राज्यांमध्ये त्याच्याकडे इतके काम आहे की ते आपला व्यवसाय इतर राज्यांमध्ये वाढवण्याचा विचारही करू शकत नाही. अनिश सांगतात की, या ७ राज्यांमध्ये इतकं काम आहे की त्यांना अनेक वर्षं इथे खूप काम करावं लागणार आहे.