तुम्ही एखाद्या कंपनीत ठराविक कालावधीसाठी काम केले असेल, तर तुम्हाला ग्रॅच्युइटी मिळण्याचा अधिकार असेल. बहुतेक कर्मचारी नोकरी बदलतात, मग त्यांना कंपनीकडून ग्रॅच्युइटी मिळेल अशी अपेक्षा असते. ग्रॅच्युइटी मिळविण्यासाठी सरकारने कोणत्या गोष्टी ठरवल्या आहेत हे जाणून घेणे आपल्यासाठी महत्त्वाचे आहे. ग्रॅच्युइटीची रक्कम कशी ठरवली जाते आणि किती वर्षे काम केल्यानंतर तुम्हाला ग्रॅच्युइटी मिळते. वास्तविक, ग्रॅच्युइटी म्हणजे कंपनीकडून एखाद्या कर्मचाऱ्याकडून मिळणारा रिवॉर्ड. जर कर्मचाऱ्याने नोकरीच्या काही अटींची पूर्तता केली, तर त्याला विहित सूत्रानुसार ग्रॅच्युइटीचे पैसे मिळण्याची हमी दिली जाईल.
कर्मचार्‍यांच्या पगारातून ग्रॅच्युइटीचा एक छोटासा भाग कापला जातो, परंतु मोठा भाग कंपनी देते. सध्याच्या नियमानुसार एखादी व्यक्ती कंपनीत किमान ५ वर्षे काम करत असेल तर तो ग्रॅच्युइटी मिळण्यास पात्र असतो. म्हणजेच ५ वर्षांनी एखादी कंपनी सोडल्यास तुम्हाला ग्रॅच्युइटी मिळेल.
पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी ॲक्ट, १९७२ नुसार, ज्या कंपनीत किमान १० कर्मचारी एका वर्षात दररोज काम करतात अशा प्रत्येक कर्मचाऱ्याला त्याचा लाभ उपलब्ध आहे. जर कर्मचाऱ्याने नोकरी बदलली, निवृत्त झाला किंवा कोणत्याही कारणास्तव नोकरी सोडली परंतु त्याने ग्रॅच्युइटीचे नियम पूर्ण केले तर त्याला ग्रॅच्युइटीचा लाभ मिळतो. दुसरीकडे, एखादी कंपनी किंवा संस्था ग्रॅच्युइटी कायद्याच्या कक्षेत येत नसेल, परंतु तिची इच्छा असेल तर ती आपल्या कर्मचाऱ्यांना ग्रॅच्युइटीचा लाभ देऊ शकते.
कशी होते गणना?ग्रॅच्युइटीच्या सूत्रानुसार, जर एखादा कर्मचारी सहा महिन्यांपेक्षा जास्त काळ काम करत असेल तर त्याची गणना एक वर्ष म्हणून केली जाईल. उदाहरणार्थ, जर एखादा कर्मचारी ७ वर्षे आणि ८ महिने काम करत असेल तर ते ८ वर्षे मानले जाईल आणि या आधारावर ग्रॅच्युइटीची रक्कम केली जाईल. दुसरीकडे, जर तो ७ वर्षे आणि ३ महिने काम करत असेल तर ते केवळ ७ वर्षे मानले जाईल.
कशी ठरवली जाते रक्कम?ग्रॅच्युइटीची गणना करण्यासाठी एक निश्चित सूत्र आहे. एकूण ग्रॅच्युइटी रक्कम = (शेवटचा पगार) x (१५/२६) x (कंपनीमध्ये काम केलेल्या वर्षांची संख्या). समजा एका कर्मचाऱ्याने एकाच कंपनीत २० वर्षे काम केले. त्या कर्मचाऱ्याचा अंतिम पगार ७५००० रुपये आहे (मूळ पगार आणि महागाई भत्त्यासह), त्यानंतर त्याला सुमारे ८.६५ लाख रुपये ग्रॅच्युइटी म्हणून (७५०००) x (१५/२६) x (२०) = ८६५३८५ रुपये) मिळतील. ग्रॅच्युइटीच्या गणनेच्या सूत्रात, प्रत्येक महिन्यात फक्त २६ दिवस मोजले जातात, कारण असे मानले जाते की ४ दिवस सुट्टी आहे. तर ग्रॅच्युइटीची गणना वर्षातील १५ दिवसांच्या आधारे केली जाते.