भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC)चा देशातील सर्वात मोठा IPO येत्या 11 मार्च रोजी सादर होऊ शकतो. 11 मार्च रोजी हा सुरुवातीला अँकर गुंतवणूकदारांसाठी खुला होईल, तर दोन दिवसांनंतर इतर गुंतवणूकदारांसाठी उघडला जाईल, असे सूत्रांच्या हवाल्याने अहवालात म्हटले आहे. मार्चच्या पहिल्या आठवड्यात याला नियामक मान्यता मिळू शकते, असे त्यात म्हटले आहे. एकीकडे आयपीओ लॉन्चची तयारी सुरू असतानाच दुसरीकडे कंपनीला मोठा झटका बसला आहे. वास्तविक, एलआयसी पॉलिसी विक्रीत मोठी घट झाली आहे.
पॉलिसी विक्रीत घट
एलआयसीने बाजार नियामक सेबीकडे सादर केलेल्या कागदपत्रांनुसार, एलआयसीच्या पॉलिसी विक्रीतही मोठी घट झाली आहे. वैयक्तिक आणि गट पॉलिसींची विक्री 16.76 टक्क्यांनी घसरून 2019-20 मध्ये 6.24 कोटी झाली आहे जी आर्थिक वर्ष 2018-19 मध्ये 7.5 कोटी होती. त्याच वेळी, आर्थिक वर्ष 2020-21 मध्ये, त्यात 15.84 ने घट झाली आणि हा आकडा 5.25 कोटी इतका राहिला आहे. कंपनीने सामायिक केलेल्या माहितीनुसार, लॉकडाऊनमुळे 2019-20 च्या चौथ्या तिमाहीत वैयक्तिक पॉलिसींची विक्री 22.66 टक्क्यांनी घसरून 63.5 लाख झाली आहे, जी एका वर्षापूर्वी याच कालावधीत 82.1 लाख होती. 2020-21 आणि 2021-22 च्या पहिल्या तिमाहीत ते अनुक्रमे 46.20 टक्क्यांनी 19.1 लाख आणि नंतर 34.93 टक्क्यांनी 23.1 लाखांवर घसरले.
कंपनीवरील आर्थिक भार वाढला
पॉलिसीच्या विक्रीत घट झाल्यामुळे कंपनीला तोटा सहन करावा लागत असतानाच दुसरीकडे कोरोनाच्या काळात मृत्यू विम्याचे पैसे भरण्याच्या बाबतीत विमा कंपनीवरील आर्थिक बोजा सातत्याने वाढत आहे. एका अहवालात म्हटले आहे की कोविड-19 साथीच्या आजारामुळे कंपनीच्या एकूण वैयक्तिक आणि समूह पॉलिसींची संख्या घटली आहे. तर, मृत्यू विम्याच्या दाव्यांमध्ये मोठी वाढ झाली आहे. यानुसार, 2019, 2020 आणि 2021 या आर्थिक वर्षांसाठी अनुक्रमे 17,128.84 कोटी, रु. 17,527.98 कोटी आणि रु. 23,926.89 कोटी मृत्यू विम्यासाठी भरले गेले आहेत. 30 सप्टेंबर 2021 रोजी संपलेल्या सहा महिन्यांसाठी 21,734.15 कोटी रुपये दिले गेले.
75000 कोटी थकबाकी
एलआयसीचे आयकर विभागाकडे सुमारे 75,000 कोटी रुपये थकित आहेत. विशेष बाब म्हणजे भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC) आपल्या निधीचा वापर कर दायित्वे भरण्यासाठी करू इच्छित नाही. IPO साठी बाजार नियामक सेबीकडे सादर केलेल्या कागदपत्रांनुसार, LIC वर 74,894.6 कोटी रुपयांच्या प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष करांसह 63 प्रकरणे प्रलंबित आहेत. त्यापैकी 37 प्रत्यक्ष कर प्रकरणांमध्ये विमा कंपनीकडे 72,762.3 कोटी रुपये आणि 26 अप्रत्यक्ष कर प्रकरणांमध्ये 2,132.3 कोटी रुपये बाकी आहेत, ज्यांची वसुली करणे बाकी आहे.
21,500 कोटी दावा न केलेली रक्कम
LIC ने शेअर केलेल्या माहितीनुसार, त्यांच्याकडे 21,500 कोटी रुपये पॉलिसीधारक आहेत जे सप्टेंबर 2021 पर्यंत दावा न करता पडून आहेत. म्हणजेच त्यांच्यासाठी हक्क सांगणारे कोणी नाही. याचा अर्थ एकतर या पॉलिसीधारकांचा मृत्यू झाला आहे किंवा त्यांच्या कुटुंबियांना त्यांची माहिती नाही. मार्च 2021 पर्यंत 18,495 कोटी रुपये आणि मार्च 2020 पर्यंत 16,052 कोटी रुपये, जे मार्च 2019 पर्यंत 13,842 कोटी रुपये होते.
पूर्णपणे ऑफर फॉर सेल IPO
LIC चा हा IPO आत्तापर्यंतचा सर्वात मोठा IPO असेल. SEBI ला सादर केलेल्या DRAP नुसार, LIC चा इश्यू पूर्णपणे ऑफर फॉर सेल असेल. यामध्ये सरकार 5 टक्के स्टेक अंतर्गत 31.6 कोटी शेअर जारी करणार आहे. अहवालानुसार, त्यानुसार कंपनीचे एम्बेडेड मूल्य 5.4 लाख कोटी रुपये असेल. साधारणपणे विमा कंपनीचे मार्केट कॅप या मूल्याच्या चार पट असते. यानुसार, LIC चे बाजार मूल्य 288 अब्ज डॉलर म्हणजेच सुमारे 22 लाख कोटी रुपये असेल आणि LIC ही देशातील सर्वात मोठी मूल्यवान कंपनी बनेल.
एलआयसीने ही मोठी सुविधा दिली
वेळेवर प्रीमियम न भरल्यामुळे किंवा इतर कोणत्याही कारणामुळे अनेक लोकांची LIC पॉलिसी बंद होते. कंपनीच्या वतीने सांगण्यात आले आहे की, जी पॉलिसी पाच वर्षांपासून बंद आहेत, अशा परिस्थितीत त्यांना कमी शुल्क देऊन पुन्हा चालू करता येईल. अहवालानुसार, ज्या पॉलिसीधारकांची पॉलिसी बंद करण्यात आली आहे ते देखील आरक्षण भागाद्वारे IPO साठी अर्ज करण्यास पात्र असू शकतात. दस्तऐवजांमध्ये असे नमूद केले आहे की अशा सर्व पॉलिसीधारकांना IPO साठी आरक्षणांतर्गत गुंतवणूक करण्याचा अधिकार आहे जे पॉलिसीधारकाच्या परिपक्वता, आत्मसमर्पण किंवा मृत्यूमुळे एलआयसीच्या रेकॉर्डमधून बाहेर काढले गेले नाहीत.