या चार क्रिकेटपटूंच्या विक्रमाची बरोबरी करणं अशक्य

उमेश कुलकर्णी....आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटच्या पटलावर हे नाव ऐकलंय कधी? पन्नास वर्षांपूर्वी भारतासाठी चार कसोटी सामने खेळलेला हा डावखूरा मध्यमगती गोलंदाज..या पलीकडे या खेळाडूची फारशी विशेष नोंद

ललित झांबरे

उमेश कुलकर्णी....आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटच्या पटलावर हे नाव ऐकलंय कधी? पन्नास वर्षांपूर्वी भारतासाठी चार कसोटी सामने खेळलेला हा डावखूरा मध्यमगती गोलंदाज..या पलीकडे या खेळाडूची फारशी विशेष नोंद नसली तरी क्रिकेटच्या इतिहासात त्यांच्या नावावर अशी एक नोंद आहे जी कुणी मोडणे तर सोडाच पण बरोबरीसुध्दा करू शकणार नाही. पतियाळाचे महाराज यादवेंद्रसिंग, एकनाथ सोलकर आणि झहीर खान ही याच पंक्तीतील आणखी काही नावं. या चौघांच्या नावावर क्रिकेटच्या इतिहासातील अगदी वैशिष्ट्यपूर्ण नोंद आहे आणि ती म्हणजे U- यू (Umesh-उमेश), Y- वाय (Yadvendra- यादवेंद्र), E (Eknath),  आणि Z- झेड (Zaheer- झहीर) हे त्या-त्या आद्याक्षरानुसार नाव सुरू होणारे पहिले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू आहेत. 

इंग्रजी वर्णमालेत असलेल्या A-Z या आद्याक्षरांनुसार नाव सुरु होणारे पहिले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू कोण याचा शोध घेतला असता ही अनोखी बाब समोर आली. यापैकी महाराजा यादवेंद्रसिंह आणि उमेश कुलकर्णी यांच्या नावावर कसोटी क्रिकेटसाठी, एकनाथ सोलकर यांच्या नावावर वन डे क्रिकेटसाठी आणि झहीर खानच्या नावावर टी-20 क्रिकेटसाठी ही नोंद आहे. 

पतियाळाचे महाराज यादवेंद्रसिंह महेंद्र बहादूर हे एकच कसोटी सामना खेळले 1934 मध्ये, परंतु तोवर 'वाय' आद्याक्षराने नाव सुरु होणारा एकही कसोटीपटू नव्हता.

अगदी असेच घडले अलिबागच्या उमेश कुलकर्णींच्या बाबतीत. 1967 मध्ये त्यांना भारताने कसोटीत संधी दिली आणि कसोटी क्रिकेटला 'यू' आद्याक्षराचा पहिला क्रिकेटपटू मिळाला. एवढेच नाही तर उमेश यांच्या 'यू'नेच कसोटीपटूंच्या नावाची 'ए टू झेड' ही वर्णमाला पूर्ण केली. त्यांच्याआधी अगदी 'एक्स', क्यू, ओ...अशा आद्याक्षरांचेसुध्दा क्रिकेटपटू कसोटी खेळून गेले पण 1967 पर्यंत यू ने नाव सुरू होणारा कसोटीपटू नव्हता. 

वन डे इंटरनॕशनलमध्ये एकनाथ सोलकर यांनी 1974 मध्ये 'इ' आद्याक्षराचा भोपळा फोडला तर झहीरने टी-20 इंटरनॅशनलमध्ये 'झेड' आद्याक्षरांच्या क्रिकेटपटूंच्या यादीची सुरुवात केली. 

जसे उमेश कुलकर्णींनी कसोटीपटूंची इंग्रजी वर्णमाला पूर्ण केली...वन डे इंटरनॅशनलसाठी हा मान वेस्ट इंडिजच्या झेवियर मार्शलकडे (एक्स - 2005) जातो आणि टी-20 इंटरनॅशनलसाठी दक्षिण आफ्रिकेच्या क्विंटन डी कॉककडे (क्यू- 2012) हा मान जातो. 

यापैकी झेवियर मार्शल हा एकमेव असा क्रिकेटपटू आहे ज्याने दोन प्रकारच्या क्रिकेटमध्ये (वन डे आणि टी-20) आपल्या 'एक्स' या आद्याक्षराचा पहिला क्रिकेटपटू ठरण्याचा मान मिवला आहे. 

आद्याक्षरांनुसार पहिले आंतरराष्ट्रीय  क्रिकेटपटू

अक्षर     कसोटी      वन-डे      टी- 20

  ए           1877      1971      2005
  बी          1877      1971      2005
  सी          1877      1973      2005
  डी          1877      1972      2005
   इ           1877      1974      2006
  एफ         1877      1973     2006                            
  जी          1877      1973     2005
 एच          1877      1971      2005
 आय         1882     1973      2006
  जे            1877     1971      2005
  के            1907     1971      2005
 एल           1879     1973      2006
 एम            1887     1971      2005
 एन           1877      1973      2005
 ओ            1889     1992       2007
 पी             1880     1971       2005
 क्यू            1929     1983       2012
 आर           1881     1971       2005
 एस            1879     1973       2005
  टी             1877      1975      2006
  यू             1967      1991      2007
  व्ही           1879      1973      2005
 डब्ल्यू         1877      1971      2006
  एक्स         1930      2005      2008
  वाय           1934      1975      2006
  झेड           1952      1975       2006