वरळीच्या समुद्रात बसवले 210 कृत्रिम खडक, राज्यातील पहिलाच प्रकल्प

समुद्रातील कमी होणाऱ्या माशांमध्ये वाढ होण्यासाठी आणि एकूणच सागरी पर्यावरण सुधारण्यासाठी एका अनोख्या हालचालीमध्ये, 'प्रोजेक्ट नेचर:री' नावाच्या सागरी संवर्धन उपक्रमांतर्गत वरळी जवळच्या समुद्रात 210 कृत्रिम खडक बसवण्यात आले आहे.

मुंबई : वर्षानुवर्षे, सांडपाणी आणि प्लास्टिकचा कचरा समुद्रात टाकल्या जाणाऱ्या प्रदूषणामुळे माशांच्या घटत्या लोकसंख्येमुळे मुंबईतील मच्छीमारांच्या उत्पन्नात घट होत आहे. यावर उतारा म्हणून वरळीच्या समुद्रात काल 210 कृत्रिम खडक( रीफ) बसवण्यात आले असून राज्यातील हा पहिलाच प्रकल्प आहे.

समुद्रातील कमी होणाऱ्या माशांमध्ये वाढ होण्यासाठी आणि एकूणच सागरी पर्यावरण सुधारण्यासाठी एका अनोख्या हालचालीमध्ये, 'प्रोजेक्ट नेचर:री' नावाच्या सागरी संवर्धन उपक्रमांतर्गत वरळी जवळच्या समुद्रात 210 कृत्रिम खडक बसवण्यात आले आहे.62 लाख रुपये खर्चून राबविण्यात आलेल्या या प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीसाठी अंतिम मंजुरी दरम्यान, राज्याच्या मत्स्यव्यवसाय विभागाकडून खरेदी करण्यात आली आहे. 

जाहिरात बांधकाम साइट्स आणि स्टीलच्या पुनर्नवीनीकरण केलेल्या सिमेंटचे बनलेले, कृत्रिम रीफ ही एक काँक्रीट रचना आहे.कृत्रिम खडक प्रदूषक काढून टाकतात आणि पाण्यासाठी नैसर्गिक गाळण्याची प्रक्रिया प्रदान करतात. जसजसे खडक वाढतात तसतसे ते समुद्राच्या पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ (अंदाजे 50-60 चौरस फूट प्रति मॉड्यूल) वाढवून कार्बन सिंक बनतात, परिणामी उत्पादकता आणि जैवविविधता वाढते.

कोस्टल रोडच्या काठावरुन 500 मीटर अंतरावर असलेले 210 त्रिकोणी रीफ फिश मॉड्युल, ग्रुपर्स फिश मॉड्युल आणि वेल रिंग मॉड्युल यासह तीन वेगवेगळ्या प्रकारचे आहे.जेव्हा कृत्रिम रीफवर जीवाणूजन्य बायोफिल्म तयार होईल, त्यानंतर सूक्ष्म आणि मॅक्रो शैवाल तयार होईल. नैसर्गिक समुद्राच्या पृष्ठभागाप्रमाणे, कृत्रिम खडक - 90 दिवसांनंतर - लहान शोभेच्या आणि छोट्या माशांसाठी घर तसेच प्रजनन स्थळ बनतील, तर सहा महिन्यांनंतर अन्नाचा शोध घेण्यासाठी मोठे मासे देखील या खडकांना भेट देतील.

ज्यामुळे भविष्यात किनारपट्टीवर मच्छिमारांना अधिक मासे मिळतील आणि मत्स्य उत्पादनात देखिल वाढ होणार होईल.परिणामी  मच्छिमारांना चांगले दिवस येतील. कृत्रिम खडक हे लहान आणि मोठ्या आकाराच्या स्थानिक माशांच्या प्रजातींसाठी हे पूरक ठरवून मत्स्य उत्पादनात वाढ झाल्याचे 3-6 महिन्यांत दिसून येईल.ज्यामुळे भविष्यात किनारपट्टीवर मच्छिमारांना अधिक मासे मिळतील आणि मत्स्य उत्पादनात देखिल वाढ होणार होईल.परिणामी  मच्छिमारांना चांगले दिवस येतील असा विश्वास निवृत्त मत्स्य शास्त्रज्ञ सदाशिव राजे यांनी व्यक्त केला.

आरपीजी फाउंडेशनच्या संचालिका राधा गोएंका म्हणाल्या की,  निसर्ग:रे अंतर्गत सुरू केलेल्या या कृत्रिम खडकांचा उद्देश हा उद्देश सागरी जैवविविधता वाढवणे आणि किनारी समुदायांच्या उपजीविकेला आधार देणे हा आहे.वरळी येथे स्थापित केलेल्या कृत्रिम खडकामुळे समुद्रात जैविक जीवनचक्र पुन्हा तयार होण्यास मदत होईल. ज्यामुळे स्थानिक मच्छीमारांना समुद्रात मासेमारीसाठी चांगली परिस्थिती उपलब्ध होईल. हे खडक मॉड्युल्स कार्बन सिंक देखिल तयार करतील जेणेकरून  शहराच्या खालावत चाललेल्या हवेच्या गुणवत्तेसाठी देखिल उपयुक्त ठरतील.

जगभर, हवामान-लवचिक कृत्रिम खडक तयार करण्यासाठी प्रयत्न केले गेले आहेत.कृत्रिम खडकांनी जागतिक स्तरावर  मदत केली असून इंडोनेशिया, ऑस्ट्रेलिया, अमेरिका, जपान, भारत आणि व्हेनेझुएला सारखे देश, हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी त्यांचा उपयोग केला जातो.तसेच समुद्री जीवनासाठी पाण्याखालील घरांसारखे आहेत. हे खडक मोठ्या लाटा आणि वादळांपासून किनारपट्टीचे संरक्षण करतात, धूप रोखतात.पर्यटकांना  स्नॉर्केलिंग आणि डायव्हिंग सारख्या या खडकांना भेट देतात. परिणामी स्थानिक अर्थव्यवस्थेला वाढ होते.