Mumbai: केंद्रीय मात्स्यिकी शिक्षा संस्थेचा १६ वा दीक्षांत समारंभ थाटात संपन्न

Mumbai: भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद (आयसीएआर)- केंद्रीय मात्स्यिकी शिक्षा संस्था, मुंबई हे देशातील मत्स्यव्यवसाय उच्च शिक्षणातील उत्कृष्ट केंद्र आहे.

- मनोहर कुंभेजकर
मुंबई - भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद (आयसीएआर)- केंद्रीय मात्स्यिकी शिक्षा संस्था, मुंबई हे देशातील मत्स्यव्यवसाय उच्च शिक्षणातील उत्कृष्ट केंद्र आहे. हे संस्थान मत्स्यपालन संदर्भातील अकरा विषयांवर पदव्युत्तर आणि डॉक्टरेट चे शिक्षण देण्याचे काम करते. तसेच देशातील मत्स्यव्यवसाय क्षेत्राला चालना देण्यासाठी अनेक तंत्रज्ञान विकसित करण्यात देखील अग्रेसर आहे. 

आयसीएआर-सीआयएफईने  आपला सोळावा दीक्षांत समारंभ काल वर्सोवा येथील संस्थेच्या संकुलात साजरा झाला. या दीक्षांत समारंभात आयसीएआर-सीआयएफईचे संचालक आणि कुलगुरू डॉ. रविशंकर सी. एन. यांनी ५० पीएचडी तर ९० पदव्युत्तर पदव्या प्रदान केल्या.  सचिव (डेअर) आणि महासंचालक (आयसीएआर) डॉ. हिमांशू पाठक हे सोळाव्या दीक्षांत समारंभाचे प्रमुख पाहुणे होते.

डॉ. हिमांशू पाठक आपल्या भाषणात म्हणाले की,मत्स्यव्यवसायामुळे लाखो लोकांना रोजगार मिळत आहे. भविष्यात जगाच्या वाढत्या लोकसंख्येच्या पोषणविषयक गरजा पूर्ण करण्यात हे क्षेत्र अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावेल. २०५० पर्यंत जगाला अधिक अन्नधान्याची आणि मत्स्य उत्पादनांची गरज भासणार आहे. त्यामुळे मत्स्यपालन संशोधन आणि शिक्षण महत्त्वाचे असेल.त्यामुळे मत्स्यशेतीचा विस्तार, उत्पादकता वाढवणे, विपणन सुधारणे आणि काढणीनंतरचे नुकसान कमी करून जलचर अन्नाचे उत्पादन आणि वापर वाढवण्यासाठी नाविन्यपूर्ण संशोधन आणि विस्तार कार्यक्रमांची गरज त्यांनी अधोरेखित केली. मत्स्यव्यवसायामुळे लाखो लोकांना रोजगार मिळत आहे. भविष्यात जगाच्या वाढत्या लोकसंख्येच्या पोषणविषयक गरजा पूर्ण करण्यात हे क्षेत्र अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावेल, यावर त्यांनी भर दिला. 

मासेमारी क्षेत्रात इच्छुक उद्योजकांना प्रोत्साहन देण्याचे आवाहन त्यांनी संस्थेला केले. विद्यापीठ विकास संस्था आणि वित्तीय संस्थांच्या सहाय्याने एक केंद्रित उद्योजकता कार्यक्रम सुरू करून केवळ कार्यक्रम प्रायोजित करणार नाही तर आर्थिक सहाय्य आणि हाताशी धरून प्रशिक्षित उद्योजकांना टिकवून ठेवेल यावर त्यांनी भर दिला.

या क्षेत्राचे महत्त्व लक्षात घेऊन भारत सरकारने स्वतंत्र मत्स्यव्यवसाय मंत्रालयाची स्थापना केली आहे.या मंत्रालयाने २०१९-२०२० मध्ये प्रधानमंत्री मत्स्य संपदा योजना सुरू केली आहे, ज्याचा उद्देश नवनवीन शोध आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून मत्स्य उत्पादन वाढवणे, माशांची सुरक्षा आणि गुणवत्ता सुधारणे, काढणीनंतरच्या पायाभूत सुविधांचा विकास करणे आणि माशांचे मूल्य साखळीचे आधुनिकीकरण करणे हे आहे अशी माहिती त्यांनी दिली.

डॉ. पाठक यांनी आयसीएआर-सीआयएफईने अंतर्देशीय क्षारयुक्त मत्स्यशेतीसाठी ऊर्जा-कार्यक्षम आणि पर्यावरणास अनुकूल तंत्रज्ञान विकसित करण्यासाठी केलेल्या महत्त्वपूर्ण योगदानाचे कौतुक केले. संस्थेचे इतर उपक्रम, जे त्यांनी मान्य केले, ते माशांच्या अनुवांशिक सुधारणा, प्रजातींचे विविधीकरण, जलीय प्राण्यांच्या रोगजनकांच्या लसी, समुद्री खाद्य सुरक्षा आणि गुणवत्ता चाचणी, अळ्या खाद्य, अपारंपरिक खाद्य घटकांचा वापर आणि न्यूट्रास्युटिकल्सशी संबंधित होते; तटीय प्रदूषणाचे निरीक्षण आणि उपाय; कचरा वापर; मूल्यवर्धित मत्स्य उत्पादनांचा विकास; मोबाइल ऍप; आणि एक माहितीपट. आयसीएआर-सीआयएफईच्या माजी विद्यार्थ्यांनी शास्त्रज्ञ, उद्योजक आणि धोरणकर्ते म्हणून भारत आणि परदेशात मोठी उंची गाठली आहे याचेही त्यांनी कौतुक केले.

डॉ पाठक यांनी आपल्या भाषणात सर्व पदवी प्राप्तकर्त्यांचे, त्यांच्या पालकांचे, शिक्षकांचे आणि विशेषत: संस्थेचे कुलगुरू यांचे अथक परिश्रम आणि विद्यार्थ्यांना तयार करण्यासाठी केलेल्या त्यागासाठी सर्वांचे अभिनंदन केले. आज शिक्षण हा विकासाचा सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणून उदयास आला आहे आणि त्यामुळे संपूर्ण समाजाच्या सर्वांगीण प्रगतीसाठी हे  घेतलेले ज्ञान इतरांपर्यंत पोहोचवणे ही पदवीप्राप्त सुशिक्षित तरुणांची जबाबदारी आहे, यावर त्यांनी स्पष्टपणे भर दिला.

या दीक्षांत समारंभाच्या कालावधीत दि,२०-२२ मार्च या कालावधीत  मत्स्य महोत्सव आणि विद्यार्थी संमेलनही आयोजित केले आहे. आयसीएआर-सीआयएफईच्या विद्यार्थ्यांनी पाहुण्यांसाठी देशाच्या विविध भागांतील स्वादिष्ट मासळी खाद्य पदार्थांचे प्रात्यक्षिकही करून दाखवले. याशिवाय देशभरातील मत्स्य महाविद्यालयातील विद्यार्थ्यांनी सांस्कृतिक कार्यक्रमात आपल्या संस्कृतीचे दर्शन घडवले. देशाच्या विविध राज्यातून आलेल्या मत्स्य महाविद्यालयांचे सर्व अधिष्टाथा मत्स्यव्यवसाय अभ्यासक्रमावर चर्चा करण्यासाठी आणि सुधारण्यासाठी आयोजित चर्चा सत्रात सहभागीही झाले.