मुंबईतील हिरवळ झाली ६० टक्क्यांनी कमी

२१ मार्च : जागतिक वन दिन

सचिन लुंगसे

लोकमत न्यूज नेटवर्क

मुंबई : मुंबईचे पर्यावरण आणि जंगल वाचवण्यासाठी आम्ही जी मोहीम हाती घेतली आहे त्या मोहिमेच्या अनुषंगाने केलेल्या अभ्यासाअंती गेल्या ३० वर्षांत मुंबईतील ४२ टक्के जंगल नष्ट झाले, असा निष्कर्ष पर्यावरण क्षेत्रात काम करणाऱ्या वातावरण फाउंडेशन या संस्थेने काढला. मुंबईतल्या पर्यावरणासंबंधी विषयावर अभ्यासाअंती अनेक निष्कर्ष काढण्यात आले असून, त्यानुसार गेल्या ४० वर्षांत मुंबईतील हिरवळ सुमारे ६० टक्क्यांनी कमी झाली आहे. आता शहरात केवळ १३ टक्के हिरवळ आहे. शहरातील एकूण ८८ प्रभागांपैकी ६८ प्रभागांतील हिरवळ गेल्या २० वर्षांत कमी झाली आहे.

सर्वाधिक फटका गोरेगावला बसला आहे. २००१ मध्ये ६२.५ टक्के भागांत हिरवळ असलेल्या गोरेगावमध्ये २०११ मध्ये केवळ १७ टक्के हिरवळ उरली. अंधेरी पश्चिम व मालाड भागातील हिरवळ कमी झाली आहे. अंधेरी, जोगेश्वरी, विलेपार्ले, सायन, परळ, दादर, चेंबूर, घाटकोपर, कुर्ला व पवई या परिसरात हिरवळीची कमतरता आहे. मुंबईत नव्याने रस्ते बांधले जात नसले तरी रस्त्यांच्या दुरुस्तीसह प्रकल्प आणि इतर कामांसाठी २०१८ साली १२ हजार आणि २०१९ साली १४ हजार झाडांवर संकट ओढावले.

* जंगल मुंबईला वाचवते, आपण जंगलाला वाचविले पाहिजे

आरे येथील ८०० एकर जंगल वाचविण्यासाठी सरकार काम करत आहे ही चांगली गोष्ट आहे. जगभरातील इतर शहरे पाहिली तर मुंबई असे एकमेव शहर आहे की त्या शहरात जंगल आहे. मुंबई महानगर प्रदेशात तिवरांचे जंगल आहे. आपण आपली जैवविविधता टिकविण्यासाठी काम केले पाहिजे. कारण १८ लाखांपैकी १० लाख पेशी धोक्यात आल्या आहेत. म्हणून जंगल टिकले पाहिजे. यासाठी आम्ही काम करत आहोत. भांडुप येथे काम सुरू झाले आहे. जंगल मुंबईला वाचवते आहे. आपण जंगलाला वाचविले पाहिजे. आमच्या प्रकल्पाच्या माध्यमातून ज्या काही गोष्टी निदर्शनास येतील त्या आम्ही जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने राज्य सरकारला लक्षात आणून देणार आहोत.

- भगवान केशभट, संस्थापक, वातावरण फाउंडेशन

---------------

- १९८८ मध्ये मुंबईच्या एकूण ६३,०३५ हेक्टर क्षेत्रफळात २९,२६० हेक्टरचे हरित कवच होते.

- ३० वर्षांमध्ये १२,४४६ हेक्टर परिसरावरील हरित कवच नष्ट झाले आहे.

- गेल्या तीन दशकांत हरित कवचामध्ये ४२.५ टक्क्यांची घट झाली.

आरेला वन म्हणून मान्यता देणे गरजेचे!

मुंबई, ठाणे आणि नवी मुंबईसारख्या काँक्रिटच्या जंगलात फुलपाखरांच्या आजही सुमारे १७५ प्रजाती आढळत आहेत. मात्र झाडे नष्ट होत राहिली तरी सर्व जीवांना याचा फटका बसणार आहे. मुंबईतील हिरवळ टिकवून ठेवण्यासाठी काम करणाऱ्या सिटीझन्स कलेक्टिव संस्थेने ‘बायोडायव्हर्सिटी बाय द बे’ या अभियानाची घोषणा आणि पाच कलमी कृती योजना हाती घेतली आहे. यात कमी संख्येतील फ्लेमिंगो व त्यांच्या वसतिस्थानांच्या संरक्षणाचा समावेश आहे. याशिवाय आरेला वन म्हणून मान्यता देणे, मुंबईतील हिरवाईचे संरक्षण करणे, कोळी समुदायाच्या उपजीविकेसाठी समुदायातील सदस्यांशी चर्चा करून साहाय्यात्मक धोरणाचा प्रस्ताव ठेवणे तसेच मुंबईतील उद्याने वाढवणे व त्यांचे संरक्षण करणे आदी शिफारशींचा समावेश आहे.

* २००० साली

- मिठी नदीच्या काठी जैवविविधता होती. तेव्हाही ती प्रदूषित होती.

- शिवडी, माहीम, भांडुप, महाराष्ट्र निसर्ग उद्यान आणि लगतच्या परिसरात मोठ्या प्रमाणावर पक्षी आढळत होते.

- मुंबई शहर आणि उपनगरात बांधकामाचे प्रमाण कमी होते. मोकळ्या जागा अधिक होत्या.

- ध्वनी, वायू आणि जलप्रदूषण कमी होते.

- पवई येथील आयआयटी, निटी कंपनी, आंबेडकर उद्यान परिसरात प्राणी आढळत होते.

* आजची स्थिती

- मिठी नदीलगतची जैवविविधता नष्ट झाली.

- बांधकामाचे प्रमाण वाढले.

- गेल्या २० वर्षांत सर्वाधिक प्रदूषण वाढले.

- पक्षी, स्थलांतरित पक्षी कमी प्रमाणात आढळू लागले.

- हिरवळ नष्ट होत आहे.

.........................