Mukesh Ambani : 'या' ५ चुकांमुळे बुडाले अनिल अंबानी! जाणून घ्या काय आहेत मुकेश अंबानींच्या यशाचे पाच निर्णय

Mukesh Ambani : आशियातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती मुकेश अंबानी यांचा आज वाढदिवस आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली रिलायन्स नवीन उंची गाठत आहे आणि देशातील सर्वात मौल्यवान कंपनी आहे.

रिलायन्स ग्रुपची स्थापना दिवंगत धीरूभाई अंबानी यांनी १९५८ मध्ये केली होती. आज या समुहाचा डंका जगभर वाजत आहे. २००२ मध्ये त्यांच्या निधनानंतर, देशातील या मोठ्या उद्योगसमूहाची वाटणी झाली आणि धीरूभाईंच्या दोन मुलांमध्ये कंपन्यांची विभागणी झाली.

मोठा मुलगा मुकेश अंबानी यांना पेट्रोकेमिकल, टेक्सटाईल रिफायनरी, ऑइल-गॅस व्यवसाय या जुन्या व्यवसायावर समाधान मानावे लागले. त्यामुळे धाकटा मुलगा अनिल अंबानीच्या खात्यात नवीन व्यवसाय आले. त्यांच्याकडे दूरसंचार, वित्त आणि ऊर्जा व्यवसाय सोपवण्यात आला होता.

नव्या युगाचा व्यवसाय करूनही त्यांना विशेष काही करता आले नाही आणि आज त्यांना दिवाळखोरीला सामोरे जावे लागत आहे. दुसरीकडे, मुकेश अंबानी यांनी आपल्या समजुतीने व्यवसायाला मोठ्या उंचीवर नेले आणि आज ते आशियातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती आहेत. पाहूया अनिल अंबानींच्या मोठ्या चुका आणि मुकेश अंबानींच्या यशाचे रहस्य...

अनिल अंबानी यांच्याकडे टेलिकॉम, पॉवर आणि एनर्जी व्यवसाय होता, जो नवीन युगात यशाची हमी मानला जात होता. या क्षेत्रांमध्ये त्यांना देशाचा मोठा खेळाडू व्हायचे होते आणि त्यांनी अनेक महत्त्वाकांक्षी योजना आखल्या, पण अचूक नियोजनाअभावी त्यांना नफ्याऐवजी मोठ्या नुकसानीला सामोरे जावे लागले.

२००८ मध्ये त्यांच्याकडे आलेल्या कंपन्यांच्या आधारे अनिल अंबानी जगातील अव्वल श्रीमंतांच्या यादीत सहाव्या क्रमांकावर होते, तर आज परिस्थिती अशी आहे की त्यांच्या कंपन्या विकल्या जाण्याच्या मार्गावर आहेत. त्यांच्या नाशाची प्रमुख कारणे कोणती होती हे आपण पाच मुद्यांत समजून घेऊ.

१) जेव्हा अनिल अंबानींना नवीन काळातील व्यवसाय मिळाला तेव्हा त्यांनी योग्य नियोजन न करता व्यवसाय पुढे नेण्याची घाई केली, ज्याची त्यांना मोठी किंमत मोजावी लागली. कोणतीही तयारी न करता तो एकामागून एक नवीन प्रकल्पांमध्ये पैसे गुंतवत राहिले. २) ज्या नवीन प्रकल्पांमध्ये अनिल अंबानी उर्जेपासून दूरसंचार क्षेत्राचा बादशाह बनण्यापर्यंत पैज लावत होते, त्या प्रकल्पांमध्ये अंदाजापेक्षा जास्त खर्च येत होता आणि परतावा नगण्य होता. त्याच्या पडझडीचे हे एक प्रमुख कारण आहे.

३) अनिल अंबानींच्या पडझडीच्या अनेक कारणांपैकी एक म्हणजे त्यांचा कोणत्याही एका व्यवसायावर पूर्ण लक्ष नसणे आणि ते एका व्यवसायातून दुसऱ्या व्यवसायात उडी मारत राहिले. अंमलबजावणीतील त्रुटींमुळे त्यांच्या अनेक प्रकल्पांमध्ये मोठा पैसा खर्च झाला. ४) खर्चाच्या वाढीमुळे, त्यांना प्रकल्प पूर्ण करण्यासाठी कर्जदारांकडून अतिरिक्त इक्विटी आणि कर्जे उभारावी लागली. कर्जाचा बोजा वाढतच गेला आणि ज्या प्रकल्पांमध्ये त्याने कर्जाचे पैसे गुंतवले, त्यातून परतावा मिळू शकला नाही. ५) व्यवसायाशी संबंधित बहुतेक निर्णय अनिल अंबानींनी महत्त्वाकांक्षेपोटी घेतले. याशिवाय कोणत्याही रणनीतीशिवाय स्पर्धेत उडी घेण्यात त्यांना रस होता. त्यामुळे कर्जाचा बोजा आणि २००८ च्या जागतिक मंदीने त्यांना पुन्हा उठायलाही वेळ दिला नाही.

जागतिक मंदीपूर्वी अनिल अंबानींच्या समूहाच्या (ADAG) कंपन्यांचे बाजारमूल्य सुमारे ४ लाख कोटी रुपये होते. पण, ते या मंचावर टिकू शकले नाहीत. त्यांना मिळालेल्या कंपन्यांच्या नाशात R Power आणि R Com यांचा उल्लेख करणे अत्यंत आवश्यक आहे. याचे उदाहरण म्हणून विचारात घ्या, अनिल अंबानी यांनी ऊर्जा क्षेत्रात अव्वल स्थान मिळवण्यासाठी अनेक प्रकल्पांमध्ये पैज लावली होती, त्यापैकी एक सासन प्रकल्प होता. त्याची किंमत त्यावेळच्या अंदाजापेक्षा १.४५ डॉलर लाख अधिक पोहोचली, या प्रकल्पाला अतिरिक्त इक्विटी आणि कर्जदारांकडून मिळालेले कर्ज आणि कंपनीवरील कर्ज ३१,७०० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त झाले. देणे वाढत, कर्ज वाढत गेले आणि हाती काहीच लागले नाही.

याशिवाय दूरसंचार क्षेत्रातील त्यांच्या चुकीने त्यांना उद्ध्वस्त करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. आरकॉमच्या माध्यमातून अनिल अंबानी श्रीमंतांचे तंत्रज्ञान घेऊन ते गरिबांच्या हाती देण्याचे काम करत होते. यावेळी त्यांनी CDMA आधारित नेटवर्कचा अवलंब केला, जो GSM नेटवर्कच्या तुलनेत महागडी सौदा होता. आरकॉमचा एआरपीयू त्यावेळी 80 रुपये होता, जो नेहमीच्या 120 रुपयांच्या उद्योगाच्या सरासरीपेक्षा कमी होता. अशाप्रकारे आरकॉमला प्रत्येक युनिटवर तोटा सहन करावा लागला आणि आरकॉम 25,000 कोटींहून अधिक कर्जाखाली दबली गेली.

१) वडील धीरूभाई अंबानी यांनी दिलेल्या धड्यावर पुढे जात मुकेश अंबानी यांची विचारसरणी नेहमीच इतरांपेक्षा वेगळी राहिली. यशस्वी माणूस नेहमी गर्दीतून विचार करतो. हा गुण त्यांना आज या टप्प्यावर पोहोचवण्यात उपयुक्त ठरला आहे. जिओच्या माध्यमातून टेलिकॉम इंडस्ट्रीमध्ये पाऊल ठेवले. जे इतर लोकांसाठी एक स्वप्न होते. वेगळ्या विचारसरणीचा परिणाम म्हणजे भारतातील प्रत्येक व्यक्तीच्या हातात मोबाईल फोन असण्याचे स्वप्न त्यांनी पूर्ण केले. त्यामुळे त्यांच्या व्यवसायालाही चालना मिळाली.

२) मुकेश अंबानी अत्यंत साधे जीवन जगतात आणि प्रसिद्धीपासून दूर राहणे पसंत करतात. त्यांचा साधेपणा त्यांच्या पेहरावावरून लक्षात येते. ते पार्ट्यांपासून दूर राहतात आणि कुटुंब आणि व्यवसायासाठी जास्त वेळ देतात. आज जरी ते आशियातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती असले तरी यशाच्या या शिखरावर पोहोचल्यानंतरही ते अतिशय संयमी आहेत. त्यांना त्यांच्या दिनक्रमात कोणत्याही प्रकारची तडजोड आवडत नाही. शिस्तीची ही सवयही त्याच्या यशाचे रहस्य आहे. ३) ध्येय ठेवून पुढे जाणे म्हणतात.कोणतीही गोष्ट साध्य करण्यासाठी ध्येय ठेवून पुढे जाणे आवश्यक आहे. मुकेश अंबानींच्या यशामागे हेही एक मोठं रहस्य आहे. पूर्ण रणनीती आणि ध्येय बनवून ते पुढे जातात. कधी काय करायचं ते त्यांना माहीत आहे. गुंतवणूक करण्यापूर्वी किंवा नवीन करारावर स्वाक्षरी करण्यापूर्वी, ते आणि त्यांची टीम त्याचा रिसर्च करतात. यामुळे नुकसान होण्याची शक्यता कमी होते.

४) मुकेश अंबानी यांनी अनेक प्रसंगी सांगितले आहे की, एखादी व्यक्ती तेव्हाच यशस्वी होते जेव्हा त्याच्यावर मोठ्यांचा हात असतो. आपल्या वडिलांच्या आणि इतर लोकांच्या शब्दांकडे तो कधीही दुर्लक्ष करत नाही ज्यांच्याकडून त्याला प्रेरणा मिळते. तो अनेकदा त्याच्या वडिलांनी दिलेल्या धड्यांचा उल्लेख करतो आणि त्याला त्याच्या यशात महत्त्वाचा म्हणतो. यासोबतच तुमच्या सकारात्मक विचारसरणीचाही यशात मोठा वाटा असल्याचे ते सांगतात. ५) कोणत्याही व्यवसायाला पुढे नेण्यासाठी तुमचे समर्पण आणि कठोर परिश्रम जितके महत्त्वाचे आहे. तितकेच तुमच्या कार्यसंघाला श्रेय देणे महत्त्वाचे आहे. या यशात तुमच्या संघाचाही तितकाच महत्त्वाचा वाटा आहे. मुकेश अंबानी यांनाही त्यांच्या समुहाबद्दल खूप विश्वास आहे आणि ते त्यांच्या यशाचे श्रेय देतात. जर टीम तुमच्यासारखी मेहनती आणि सकारात्मक विचारसरणी असेल तर तुम्ही नक्कीच यशस्वी व्हाल.