स्त्रीचे हृदय जरी पुरुषांच्या हृदयासारखे दिसत असले तरी दोघांच्या हृदयात लक्षणीय भिन्नता आहे. उदाहरणार्थ स्त्रीचे हृदय आणि त्यातील आतील काही कप्पे लहान असतात. (Heart Health Tips) यातील काही विभाग पातळ भिंतींनी वेगळे केले असतात. जरी स्त्रीच्या हृदयाचे ठोके पुरुषाच्या हृदयापेक्षा जास्त वेगाने पडत असले तरी, प्रत्येक आकुंचनात दाबामुळे सुमारे 10% कमी रक्त बाहेर टाकले जाते.
लक्षणे, उपचार आणि परिणामांवर लिंग वेगवेगळा प्रभाव टाकते, त्यामुळे यांमधील भेद लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे. डॉ अंकुर फातरपेकर (संचालक - CATH LAB, कार्डिओलॉजिस्ट, सिम्बायोसिस हॉस्पिटल, मुंबई) यांनी हृदयाचे आरोग्य सांभाळण्याबाबत अधिक माहिती दिली आहे. (How To Prevent Heart Attack)
पोषक आहार घेणे आणि व्यायाम करणे या सवयी म्हणजेच हृदयाचे आरोग्य सुधारण्यासाठी सर्वात प्रभावी पद्धतींपैकी दोन आहेत. हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यासाठी तुम्ही इतरही अनेक गोष्टींचे अवलंबन करू शकता. धूम्रपान, उच्च रक्तदाब, लठ्ठपणा, उच्च कोलेस्ट्रॉल पातळी, शारीरिक हालचालींचा अभाव आणि अनुवांशिकता या सर्वांमुळे तुम्हाला हृदयविकार होण्याचा धोका जास्त असतो. (What is the main cause of a heart attack)
पुरुष आणि स्त्रियांच्या हृदयातील फरक: -
महिलांना हृदयविकाराच्या झटक्यादरम्यान छातीत सामान्य हृदयदुखीचा अनुभव येत नाही, लक्षणांकडे सहज दुर्लक्ष केले जाऊ शकते. मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार शिफारस केल्याप्रमाणे उपचार केले जाऊ शकत नाहीत आणि रुग्णांना अँजिओप्लास्टी किंवा बायपास शस्त्रक्रिया यांसारखी आक्रमक शस्त्रक्रिया करण्याची शक्यता कमी असते.
1) तणावाचे स्त्री-पुरुषांवर वेगवेगळे परिणाम होतात?
स्त्रिया आणि पुरुष तणावावर वेगवेगळ्या प्रकारे प्रतिक्रिया देतात, ज्यामुळे उच्च रक्तदाबासारख्या हृदयाच्या समस्या उद्भवू शकतात. सतत कामात खूप व्यस्त असणे आणि मुलांची काळजी घेणे यासारख्या भावनिक प्रतिसादांमुळे महिलांना तणावाचा सामना करावा लागतो. मानसिक ताण शारीरिक श्रमाच्या मोजपट्टीने मोजता येत नाही. परिणामी, हृदयाचे आरोग्य नियंत्रणात ठेवण्यासाठी आरोग्याबाबत सर्वांगीण दृष्टीकोन अवलंबणे, सर्व बाजूंनी विचार करणे महत्त्वाचे आहे.
2) हृदयविकाराचा झटका फक्त ब्लॉकेजमुळे होतो का?
एथेरोस्क्लेरोसिस किंवा अडथळे पुरुष आणि स्त्रिया दोघांनाही त्रास देतात व रक्तवाहिन्यांचे विच्छेदन किंवा उत्स्फूर्त फाटणे हे उत्स्फूर्त कोरोनरी आर्टरी डिसेक्शन (SCAD) म्हणून ओळखले जाते. लहान धमन्या अवरोधित होऊ शकतात, मोठ्या मोठ्या धमन्या प्रसरण पावतात. यासाठी microviscular angina ही वैद्यकीय संज्ञा आहे. ही स्थिती पुरुषांपेक्षा स्त्रियांना होण्याची शक्यता जास्त असते.
4) वंध्यत्वावर काही उपचार अधिक लोकप्रिय होत आहेत, आणि त्यांच्यामुळे स्त्रिया नंतर गर्भवती होत आहेत. ज्येष्ठ महिलांमध्ये, गर्भधारणेपूर्वी हृदयाची संपूर्ण तपासणी करणे खूप महत्त्वाचे आहे.
5) वयाच्या ५५ व्या आधी स्त्रियांपेक्षा पुरुषांना हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता जास्त असते. जेव्हा स्त्रीला रजोनिवृत्ती येते तेव्हा तिच्या हार्मोन्समध्ये बदल होऊ लागतात आणि तिला हृदयविकाराचा धोका वाढतो. शिवाय, रजोनिवृत्तीनंतरच्या स्त्रियांना उच्च रक्तदाब होण्याची शक्यता असते.
स्वतःकडे लक्ष द्या -
तुम्ही पुरुष असो किंवा स्त्री, तुमचा हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यात अजूनही उशीर झालेला नाही. खाली दिलेल्या काही गोष्टी तुम्ही कराव्यात:-
१) जर तुम्हाला धूम्रपानाची आधीपासून सवय असेल तर त्वरित धूम्रपान थांबवणे इष्ट आणि जर तुम्हाला ही घातक सवय अजून लागली नसेल तर सुरूही करू नका. ३० मिनिटे चालणे प्रत्येकासाठी आवश्यक आहे.
२) प्राणीज उत्पादने, साधे आणि प्रक्रिया केलेले जेवण कमी करण्यासाठी फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि मासे असा पोषक आहार घ्या.
३) तुमचे वजन, रक्तदाब, लिपिड प्रोफाइल आणि रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवा.