बाळ जन्माला आल्यानंतर सुरूवातीचे सहा महिने आईचं दूध हे बाळाच्या चांगल्या वाढीसाठी सगळ्यात महत्वाचं असतं. परंतु काही परिस्थितींमुळे आई पुरेसे दूध तयार करू शकत नाही किंवा ती नोकरी करणारी स्त्री असू शकते. बाळाला बाटलीतून दूध पाजण्याची अनेक कारणे असू शकतात. (Bottle Feeding Mistakes To Strictly Avoid With Your Baby) बाटलीनं दूध पाजण्याचा फायदा म्हणजे बाळ प्रत्येकवेळी आईवर निर्भर राहत नाही. घरातील इतर सदस्यही दूध पाजू शकतात आणि सार्वजनिक ठिकाणीही सहज दूध देता येतं. (What are the effects of bottle feeding)
बाळाला बाटलीने दूध पाजल्यानं तब्येतीवर काय परिणाम होतो. दूध पाजण्याची योग्य पद्धत कोणती, या पद्धतीनं दूध पाजणं सुरक्षित आहे का? याबाबत अनेक समज गैरसमज महिलांच्या मनात असतात. बाळाला बाटलीनं दूध पाजताना कोणत्या गोष्टी लक्षात घ्यायला हव्यात याबाबत डॉ. वर्षा गोरे (वरिष्ठ क्लिनिकल आहारतज्ज्ञ) यांनी 'लोकमत सखी'ला सविस्तर माहिती दिली आहे (Here's How to Bottle-Feed Your Baby)
1) बाळाला कोणत्या प्रकारचे दूध दिले जाते, ते फॉर्म्युला दूध असो, गायीचे दूध असो किंवा आईच्या दुधासारखे दूध असो, याची आपल्याला जाणीव असणे आवश्यक आहे.
2) फॉर्म्युला दूध वापरताना, पावडरचे स्कूप्स आणि पाण्याचे प्रमाण मोजणे फार महत्वाचे आहे. पावडर आणि पाण्याचे गुणोत्तर बाळाच्या पचनावर परिणाम करेल. पाणी जास्त असेल तर शोषले जाणारे पोषक घटक कमी असतील आणि पाणी कमी असेल तर बाळाला अपचन होऊ शकते. अशा प्रकारे, पावडर आणि पाण्याचे गुणोत्तर राखणे फार महत्वाचे आहे.
3) बाळ बाटलीतून दूध पीत असताना, ते कदाचित फक्त हवा चोखतात ज्यामुळे पोटदुखी होऊ शकते. बाळ हळू हळू दूध पीत आहे याची खात्री करणे महत्वाचे आहे.
4) गरम पाण्याने बाटली स्वच्छ आणि योग्यरित्या निर्जंतुक आहे याची खात्री करणे महत्वाचे आहे, विशेषतः निप्पल. बाटली जास्त काळ उघडी ठेवू नये कारण त्यावर हानिकारक सूक्ष्मजीव तयार होतात आणि त्यामुळे बाळाला जुलाब होऊ शकतात किंवा गॅस आणि मलाचा रंग बदलणे यासारख्या इतर पचनाच्या समस्या उद्भवू शकतात.
5) बाटलीबंद दूध फक्त विशिष्ट वयापर्यंतच देण्याचा सल्ला दिला जातो. जसजसे बाळ वाढते तसतशी त्यांची भूक आणि पोषक तत्वांची गरज वाढते. पोषक तत्वांची गरज पूर्ण करण्यासाठी, बाळाच्या आहारात अन्न समाविष्ट करण्याची शिफारस केली जाते.
6) बाटलीनं दूधाचा आहार ही सामान्य आणि सुरक्षित पद्धत आहे. दुधाच्या बाटलीत कधी जास्त गरम दूध भरून नये. गरम केलेलं दूध थंड झाल्यानंतरच दूध द्यावं.
7) बाळांना बाटलीबंद दूध पाजणे सोपे आहे परंतु योग्य पोषण देणे देखील महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे बाळाला कोणत्या प्रकारचे आणि किती दूध दिले जाते आणि ते बाळाला अनुकूल आहे की नाही याची जाणीव ठेवा.
8) स्तनपान करताना अनेकदा आपलं बाळ उपाशी आहे असं वाटल्यानं अधिक दूध दिलं जातं. अशावेळी पोट खराब होण्याची शक्यता असते. बाटलीनं दूध पाजताना बाळ किती दूध प्यायले याचा मागोवा ठेवणं सहज शक्य होतं.
- आहारतज्ज्ञ, अपोलो हॉस्पिटल्स नवी मुंबई