छळतो या तना..श्रावण देतसे हास्य... अन् उल्हसितसे मना’

कवितेतला श्रावण

‘श्रावण मासी हर्ष मानसी 
हिरवळ दाटे चोहीकडे’....
    बालकवींच्या या ओळी श्रावणातल्या सुंदर सुंदर हरित छटांचे दर्शन घडवितात. निसर्गाच्या अनेक आविष्कारातील खास आविष्कार म्हणजे मनभावन श्रावण होय.
‘आषाढातला उदास वारा 
छळतो या तना
श्रावण देतसे हास्य 
अन् उल्हसितसे मना’
    आषाढातील उदासीनतेमुळे धीरगंभीर झालेल्या चेहºयावर जणू आनंद आणू पाहणाºया या श्रावणातील चैतन्याबद्दल बोलावे तेवढे थोडेच आहे. आषाढातल्या पुनर्वसूच्या रिपरिपमुळे आणि म्हाताºया पुष्याच्या तुषार सिंचनाने ओलीचिंब झालेली धरा श्रावणातल्या नवसरींमुळे आणखी आनंदाने बाळसे धरू लागते. झुळझुळ वाहणाºया अवखळ पण निखळ मनाच्या झºयांमुळे, मंद पण शरीरावर शिरशिरी आणणाºया झुळूकामुळे मनात मखमली तरंग खुलवणाºया श्रावणाचा आनंद अनुभवण्याचे भाग्यच निराळे. काळ्याकुट्ट डोंगरावर फुलणाºया 'हरित तृणांच्या मळा' पाहण्याचा आल्हाददायी क्षण श्रावणातच उगम पावतात.पठारावर रंग व गंध बरसणाºया फुलांची किमया श्रावणातच सर्वाधिक पहायला मिळते.
‘रंग जादूचे पेटीमधले 
इंद्रधनूचे असती
आनंदाशी जुळवून देतील 
सदैव तुमची नाती’
     श्रावणातल्या ऊन पावसाच्या खेळामुळे पूर्वेकडे मन आकर्षून घेणाºया इंद्रधनूमुळे प्रत्येकाच्या मनात रंगांच्या उकळ्या फुटतात. इंद्रधनुष्यातील सात रंगही श्रावणाचे महत्त्व सांगताना उल्हासित होऊन जातात. ‘उगवतीला उधळणारा सोनेरी पिवळा रंग मावळतीला तांबडा होऊन अंधारात विरघळून जातो,  त्याप्रमाणेच आपले जीवन आहे. निळ्या आकाशात काळे ढग भरले की, काळी आई हिरवळीने प्रफुल्लित होते मग आपल्या जीवनात आनंदाचे मोरपंख नाचू लागतात आणि या सर्व दैवी (अलौकिक) चमत्कारापुढे आपण नतमस्तक होतो. निसर्गाची निर्मळता पांढºयाशुभ्र रंगाप्रमाणे प्रांजळ आहे. त्यातच सर्वांचे मूळ लपून आहे.’ अशाप्रकारे अंतिम सत्य इंद्रधनूतून कदाचित प्रकटित होत असेल.
‘काल स्वप्नात माझ्या
मेला वैशाख जळाला
काळ्या आईच्या पोटून
हिरवा श्रावण फुलला’
     वैशाख वणव्यातील दाहकता सहन करून मृगाच्या थेंबाने मोकळ्या झालेल्या मातीत जीव ओतून नवीन अंकुराला जन्म देणाºया ग्रामीण जीवनातील सर्वात मोठा कलाकार म्हणजे शेतकरी, सगळ्या जगाचा पोशिंदा होय. याच पोशिंद्याचे श्रावणापूर्वी पेरलेल्या 'बी'चे नवरूप पाहून मन हरखून जाते. त्या नवपालवीच्या क्षणांना पाहून त्याला धन्यता वाटते. पुष्याच्या हळूवार स्पर्शाने जमिनीवर पसरलेल्या चिखलाची दलदल धुऊन काढायला, आषाढाच्या अखेरीस पसरलेली दुर्गंधी दूर करण्यासाठी धावून येणाºया आश्लेष्याच्या श्रावण सरींमुळे माणसाच्या मनात साचलेले पापकर्मही धुवून निघतात.  ‘मघा’रूपातील सासूंच्या व ‘पूर्वा फाल्गुनी’ रूपातील सुनांच्या सरींमुळे वातावरणात आणखी वेगळेपणा येऊ लागतो.
श्रावण देतो उमेद 
नवनिर्माणाचे छंद
कार्यात चेतना अन्
भरारी घेण्या स्वछंद
     श्रावणाचा आनंद केवळ मानवालाच होतो असं नाही. झाडे, वेली, पशुपाखरे साºयांना श्रावण हर्षोल्लित करत असतो. चिखलात पाय रूतल्याने माणसाच्या हव्यासाची शिकार होऊ शकतो याची भीती असूनही रानोमाळ विहरणाºया हरणांना, सशाला पाहून मन गलबलून आल्याशिवाय राहत नाही. आपल्या मधूर स्वराने गाणे गात अवघी सृष्टी किलबिलाटाने जीवंत ठेवणाºया पाखरांचा आनंद गगनात मावेनासा होतो. एवढे दिवस बंद कळ्यात बंदीवान असलेल्या गंधाला मुक्त उधळणाºया सुमनांच्या प्रांजळ मनाचेही देखावे याच दिवसात अधिक प्रकर्षाने जाणवतात.
-आनंद घोडके