वैद्यकीय अन् औद्योगिक ऑक्सिजनमधील फरक

.........

प्रश्न : वैद्यकीय ऑक्सिजन म्हणजे नेमके काय ?

अंबादास : वैद्यकीय ऑक्सिजनला मेडिकल ऑक्सिजन असेही संबोधले जाते. वैद्यकीय ऑक्सिजनमध्ये उच्च प्रतीची शुद्धता असते. हा ऑक्सिजन वैद्यकीय उपचारांसाठी वापरला जातो. या सिलेंडरमध्ये ऑक्सिजन वायूची उच्च प्रतीची शुद्धता असते. साधारण ९९.५ ते ९९.९ टक्के ही शुद्धता असते.

............

प्रश्न : औद्योगिक ऑक्सिजन आणि वैद्यकीय ऑक्सिजनमधील फरक काय ?

अंबादास : औद्योगिक ऑक्सिजन आणि वैद्यकीय ऑक्सिजनमध्ये खूप मोठा फरक आहे. वैद्यकीय ऑक्सिजन सिलेंडरच्या गळ्याभोवती पांढरा रंग असतो. बाकीचा सिलेंडर काळ्या रंगामध्ये असतो. वैद्यकीय ऑक्सिजन मानवी शरीरात वापरण्यासाठी विकसित केला जातो.

...........

प्रश्न : वैद्यकीय ऑक्सिजन भरतेवेळी काय काळजी घेतली जाते ?

अंबादास : वैद्यकीय ऑक्सिजन सिलेंडरमध्ये भरतेवेळी दुसरा कुठलाही वायू मिसळणार नाही, याची काळजी घेतली जाते. सिलेंडर भरल्यानंतर त्याची शुद्धता तपासली जाते. दूषित होण्यापासून रोखण्यासाठी सिलेंडर भरण्यापूर्वी तपासणी केली जाते. सिलेंडरच्या वॉल्वमध्ये ग्रीस, ऑईल किंवा केमिकल चिकटले असेल तर ते साफ केले जाते. सिलेंडर भरण्यापूर्वी त्याची Odor test केली जाते. यामध्ये सिलेंडरच्या वाॅल्वची चावी खुली करून वायूच्या वासाची चाचणी केली जाते. वासाची चाचणी करताना कसल्याही प्रकारचा दुर्गंध आला तर तो सिलेंडर फिलींग विभागातून वेगळा केला जातो. सिलेंडर भरून झाल्यावर योग्य लेबल लावून त्याची नोंद केली जाते.

वैद्यकीय ऑक्सिजन सिलेंडर दूषित पदार्थांपासून मुक्त असणे आवश्यक आहे. इतर कारणांसाठी वापरलेले सिलेंडर वैद्यकीय ऑक्सिजनसाठी वापरले जाणार असतील तर ते रिकामे केले जातात. पूर्णपणे साफ करून त्याला योग्य ते लेबल लावले जाते. त्यानंतर ते सिलेंडर भरले जाते.

............

प्रश्न : वैद्यकीय ऑक्सिजनचा वापर नेमका कसा केला जातो ?

अंबादास : वैद्यकीय ऑक्सिजनचा वापर विविध ठिकाणी केला जातो. सामान्यत: वैद्यकीय ऑक्सिजन रुग्णालये आणि क्लिनिकसारख्या वैद्यकीय सुविधांमध्ये दिले जाते. हे अनेस्थेसिया दरम्यान, आपत्कालीन परिस्थितीसाठी प्रथमोपचार, स्वत: श्वास घेऊ शकत नाही अशा रुग्णांना ऑक्सिजन थेरपी दिली जाते. वैद्यकीय ऑक्सिजन वापरण्यासाठी अतिरिक्त आवश्यकता आणि नियम आहेत. ज्यात एखाद्या व्यक्तीस वैद्यकीय ऑक्सिजनची गरज पडल्यास डॉक्टरांचे मार्गदर्शन आवश्यक आहे. रुग्णांना त्यांच्या गरजेनुसार ऑक्सिजन योग्य प्रमाणात दिला जातो. रुग्णाची शरीरयष्टी, वय, विशिष्ट वैद्यकीय परिस्थितीसाठी वेगवेगळ्या प्रमाणात ऑक्सिजनची आवश्यकता असते. त्यामुळे त्यांना डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार उपचार घेण्याची गरज असते.

.............

प्रश्न : औद्योगिक ऑक्सिजन म्हणजे नेमके काय ?

अंबादास : औद्योगिक ऑक्सिजन सिलेंडर हा पूर्ण काळ्या रंगामध्ये असतो. हा ऑक्सिजन औद्योगिक वसाहतीत कटिंग, वेल्डींगसह इतर रासायनिक प्रक्रियांसह अनेक औद्योगिक कामात वापर केला जातो. हा ऑक्सिजन हा मानवी वापरासाठी योग्य नाही. कारण औद्योगिक वसाहतीत विषारी केमिकल, विषारी वायू, धूळ कचरा, ऑईल यांचा सिलिंडरमध्ये मिसळण्याचा जास्त धोका असतो. गलिच्छ उपकरणे किंवा औद्योगिक संग्रहालय अशुद्ध असू शकते.

..........

प्रश्न : औद्योगिक ऑक्सिजन हा वैद्यकीय क्षेत्रासाठी वापरता येऊ शकतो का ?

अंबादास : औद्योगिक ऑक्सिजनची शुद्धता उच्च प्रतीची नसते. सिलेंडरच्या आतमध्ये कचरा, धूळ, अशुुद्ध पाणी गंंज असण्याची दाट शक्यता असते. त्यामुळे तो वैद्यकीय उपचारासाठी वापरण्यास योग्य नसतो.

................

प्रश्न : इतर क्षेत्रातही ऑक्सिजनचा वापर केला जातो का ?

अंबादास : हो केला जातो. काही विशिष्ट व्यवसायांसाठी किंवा वापरासाठी लोकांना उच्च-शुद्धता ऑक्सिजनची आवश्यकता असते, असा एक गैरसमज आहे. मात्र ते खरे नाही. अग्निशामक कर्मचारी, खोल समुद्रातील डायव्हिंग इत्यादीसाठी उच्च शुद्धतेच्या ग्रेड ऑक्सिजनचा वापर केला जात नाही. यापैकी बऱ्याच घटनांमध्ये नियमित वातावरणातील शुद्ध हवेचा उपयोग केला जातो.

...............

...............