बैल पोळ्याच्या दिवशी गाढवानाही पुरणपोळी

फोटो - येत आहे. २ कॉलम जागा सोडणे.

रोजगाराला सहायक पशू, कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी पूजनही

अनिल कडू

परतवाडा : बैल पोळ्याच्या दिवशी गाढवांचे औक्षण करून त्यांना पुरणपोळी भरविली गेली. अचलपूर तालुक्यासह जिल्ह्यात आगळ्यावेगळ्या पद्धतीने वर्षभर मालकांसाठी राबणाऱ्या गाढवांच्या श्रमाबाबत कृतज्ञता व्यक्त करण्याची ही प्रथा अनेक वर्षांपासून अव्याहत सुरू आहे.

पोळ्याला गाढवे पाळणाऱ्यांकडून या प्राण्याला बैलांप्रमाणे आंघोळ घालून रंगविले गेले. रंगवलेल्या गाढवांच्या गळ्यात फुलांच्या माळा, मण्यांचे आणि घुंगराचे हार घातले गेलेत. जमेल ते अलंकार चढविले गेले. गाढवांन सोबत राबणाऱ्या कष्टकऱ्यांना नवे कपडेही घेतले गेले. हे करीत असताना गाढव पाळणाऱ्यांमध्ये कमालीचा उत्साह बघायला मिळाला. सजवलेल्या गाढवांचे नंतर औक्षण केले गेले. पूजेनंतर त्यांना पुरणपोळीचा नैवैद्य भरविला. त्यांच्यापुढे मालक नतमस्तक झाले.

पोळ्याच्या तब्बल दीड दिवस गाढवांकडून कोठलेही काम करून घेतले जात नाही. त्यांना पूर्णतः आराम दिला जातो. अचलपूर तालुक्यातील पथ्रोट, रासेगाव, हरम, खानजमानगर, अचलपूर, परतवाडा तसेच चांदूर रेल्वे तालुक्यातील पळसखेड आणि अंजनगावमध्येही वर्षानुवर्षे ही परंपरा जोपासली जात आहे. अकोटलाही ही परंपरा आहे.

गाढवांचा पोळा

पथ्रोट येथील स्वरूपसिंग शाळेजवळ, परतवाडा येथील दयाल घाटावर आणि राशेगाव येथे दरवर्षी सार्वजनिकरीत्या गाढवांचा पोळा भरविला जातो. अकोटमध्येही हा पोळा भरतो. या पोळ्यात सजवलेली गाढव एका रांगेत तोरणा खाली उभी राहतात. यंदा शासनादेशानुसार हा पोळा भरला नाही.

कोट

गाढवांवरच आमचे कुटुंब जगते. पोळा आमच्याकरिता मोठा सण. या दिवशी आम्ही गाढवांना आंघोळ घालतो. सजवतो. रंगवतो. त्यांची पूजा करतो. त्यांना पुरणपोळी खाऊ घालतो. या दिवशी गाढवांकडून कुठलेही काम आम्ही घेत नाही. त्यांना आराम देऊन त्यांच्याप्रति कृतज्ञता व्यक्त करतो.

- शंकरराव धारपवार, पथ्रोट.

-----------

अचलपूरमध्ये हजारांवर गाढव आहेत. अचलपूरमध्ये पोळा भरत नसला तरी बैल पोळ्याच्या दिवशी आम्ही त्यांना आंघोळ घालतो. रंगवतो. सजवतो. त्यांचे पूजन करून त्यांना पुरणपोळीचा नैवेद्य भरवतो.

- प्रदीप बावणे, अचलपूर