मेंदी लावताय !!!
By ऑनलाइन लोकमत | Published: August 12, 2016 10:31 AM2016-08-12T10:31:09+5:302016-08-12T19:44:10+5:30
भारतात मेंदीला अनन्य साधारण महत्त्व आहे. कोणताही सभारंभ हा मेंदी शिवाय अपूर्णच म्हणावा लागेल.
मेंदी लावताय !!!
Next
भारतात मेंदीला अनन्य साधारण महत्त्व आहे. कोणताही सभारंभ हा मेंदी शिवाय अपूर्णच म्हणावा लागेल. लग्नात तर नवरी मुलगीच्या हातावर मेंदी काढणे हा एक आगळा वेगळा सोहळाच असतो. नक्षीदार मेंदी काढून घेणे हा नवरीचा अट्टहास असतो. त्यातच नवरदेवाच्याही हातावर आकर्षक मेंदी काढली जाते. या मेंदीचे जेवढे फायदे आहेत तेवढेच तोटेही आहेत हे अलीकडच्या एका संशोधनातून स्पष्ट झाले आहे. नेमका हाच आढावा आजच्या लेखातून घेऊया...
मेंदीचा उपयोग
मेंदीचा वापर सौंदर्यप्रसाधनाबरोबरच वस्त्रोद्योगात कापड रंगविण्यासाठीही करतात. पिवळा, तांबडा, पगट, शेंदरी असे रंग विविध पदार्थाच्या मिश्रणाने तयार करून वापरले जातात. पानांमध्ये ‘लॉसोन’ हे रसायन असते ज्याला ‘हेन्नोटॅनिक आम्ल’ असेही म्हणतात. या आम्लामुळेच त्वचेला किंवा केसांना रंग येतो.
मेंदीच्या पानातील सेल्युलोजमधून रंगद्रव्ये विरघळून पसरण्यासाठी काही काळ लागतो. त्यासाठी त्वचा चांगली रंगण्यासाठी मेंदीचा लेप ६ ते १२ तास व्यवस्थित राहणे आवश्यक असते. याशिवाय चामड्याच्या वस्तू, रेशीम आणि लोकर रंगवण्यासाठीही मेंदीचा वापर होतो. आम्लाबरोबर मेंदीचा रंग आणखी गडद होतो म्हणूनच मेंदीचा वापर करताना लिंबू रस, चहा यांचा वापर केला जातो.
मेंदीच्या फुलांपासून हीना नावाचे अत्तर बनते. मेंदीची पेस्ट भाजले, कापले, खरचटले, कीटकदंश आदींनी त्वचेवर आलेल्या सुजेवर गुणकारी असते. मेंदीची पाने वांतिकारक व कफोत्सर्गक आहेत. बिया आतड्यांसाठी स्तंभक असून ज्वरशामक व चित्तभ्रमात उपयोगी आहेत.
मेंदीची पाने कडू, जखमा भरून आणनारी, मूत्रवर्धक अहेत. डोकेदुखी, कंबरदुखी, स्वासनलिका दाह केसतूट, मुखश्रोथ, उपदंश व्रण, खरूज आदींवर उपयोगी आहेत.
मेंदीच्या झाडाची साल कावीळ. प्लीहावृद्धी आणि मुतखड्यावर देतात. हट्टी त्वचारोगावर, भाजण्यावर, गरम पाण्याने पोळण्यावर लावतात. जळजळणाºया तळव्यांवर मेंदीच्या ताजी पाने लिंबाच्या रसात वाटून चोळतात.
नवी दिल्ली येथील सरोज सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलमधील वरिष्ठ सल्लागार, त्वचारोगतज्ज्ञ तसेच विभागप्रमुख डॉ. अनिल गंजू यांच्या मते, काळ्या किंवा तपकिरी रंगाची मेंदी लावणे हानीकारक आहे. याउलट शुद्ध हिरव्या रंगाची मेंदी लावल्याने कोणत्याही प्रकारचे दुष्परिणाम होत नाहीत. संवेदनशील त्वचा असणाºया काही लोकांचा याला अपवाद आहे.
मेंदीचे दुष्परिणाम-
त्वचारोग-
मेंदी जरी नैसर्गिकरित्या मिळत असली तरी, बºयाचदा कमी वेळेत अधिक गडद रंगण्यासाठी तिच्यात (पॅरा-फेनिलीनडायअमाइन)मिसळतात. मात्र हे रसायन त्वचेच्या संपर्कात आल्याने अ‍ॅलर्जी होऊ शकते. उदा.; खाज येणे, लालसर होणे, आग होणे किंवा सूज येणे.
केसांचा कोरडेपणा-
केसांना लावण्याची मेंदी तयार करताना त्यामध्ये अनेक घातक रासायनिक घटक मिसळल्यामुळे केस शुष्क तर होतातच पण डोक्याला खाजदेखील सुटते, कधीकधी पुरळही येऊ शकतात.
डोळे लाल होणे-
मेंदीमध्ये असलेल्या केमिकल्समुळे डोळ्यांशी संपर्क आल्यास डोळे लाल होतात किंवा डोळ्यांतून पाणी येऊ लागते. अशा वेळी थंड पाण्याने डोळे धुवावेत व त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
लाल पेशी फुटणे-
ज्या मुलांना ग्लुकोज फॉस्पेट डिहायड्रोजनेजची कमतरता असेल त्यांच्या हातांना मेंदी लावू नये. नाहीतर त्यांच्या शरीरातील लाल पेशी फुटून शारीरिक समस्या निर्माण होतील. असे काही झाल्यास त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
पोट बिघडणे-
मेंदी पोटात जाणे मानवी आरोग्यासाठी घातक असते. मेंदी पोटात गेल्याने पोट बिघडते म्हणून चुकूनही थोडीफार मेंदी पोटात गेली तर लगेचच डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
मेंदीचे दुष्परिणाम टाळण्यासाठी अशी घ्या काळजी-
हातांना किंवा केसांना मेंदी अगोदर पॅचटेस्ट करुनच लावावी.
मेंदीमधील रासायनिक घटकांमुळे केसांना कोरडपणा येतो, त्यासाठी मेंदी लावण्याअगोदर केसांना तेल लावावे.
मेंदी लावल्यानंतर शांपू व कंडिशनरचा वापर करून केस स्वच्छ धुवावेत.
मेंदी लावल्यानंतर खाज येणे, लालसर होणे, आग होणे किंवा सूज येणे आदी समस्या उद्भवू शकतात. असे आढळल्यास लगेचच हात किंवा केस धुवून त्यावर अ‍ॅलर्जी कमी करणारे औषध लावावे.
