पितृपक्ष: चतुर्दशी श्राद्ध एवढे महत्त्वाचे का? केवळ ‘या’ पितरांचा करतात विधी; पाहा, मान्यता

Pitru Paksha Chaturdashi Shraddha 2024: पितृपक्षात चतुर्दशी ठराविक अशाच पितरांचे श्राद्ध करावे, असे सांगितले जाते. मग चतुर्दशीला निधन पावलेल्यांचे श्राद्ध विधी कधी करावेत? जाणून घ्या...

Pitru Paksha Chaturdashi Shraddha 2024:पितृपक्ष आता सांगतेकडे जात आहे. चातुर्मासात अनेक व्रत-वैकल्ये, सण-उत्सव साजरे केले जातात. यांचे महात्म्य आणि महत्त्व वेगळे आणि अनन्य साधारण आहे. चातुर्मासात येणाऱ्या पितृपक्षाचे महत्त्वही विशेष मानले गेले आहे. यंदाचा पितृपक्ष कालसर्प ग्रहण योगात असल्याचे सांगितले जात आहे. पितृपक्षात चतुर्दशी तिथीला केल्या जाणाऱ्या श्राद्धाचे महत्त्व वेगळे आहे. कधी आहे चतुर्दशी श्राद्ध, कोणत्या पितरांचे श्राद्ध, तर्पण विधी केले जातात? जाणून घेऊया...

पितृपक्षाचा प्रारंभ चंद्रग्रहण होते, तर सर्वपित्री अमावास्येला सूर्यग्रहण असणार आहे. पितृपक्षात पंचमी, अष्टमी, नवमी या तिथींप्रमाणे चतुर्दशी तिथीला विशेष महत्त्व असल्याचे शास्त्रांत नमूद करण्यात आले आहे. कुटुंबातील मृत व्यक्तींचे स्मरण करून त्यांच्या नावाने श्राद्ध तर्पण विधी करण्याचा हा कालावधी. भाद्रपद वद्य पक्षातील पितृपक्ष पंधरवड्यात अनेक तिथींना महत्त्व आहे. मात्र, चतुर्दशी तिथी एका वेगळ्या कारणासाठी विशेष आणि महत्त्वाची ठरते.

भाद्रपद वद्य चतुर्दशी: ०१ ऑक्टोबर २०२४

भाद्रपद वद्य चतुर्दशी प्रारंभ: ३० सप्टेंबर २०२४ रोजी सायंकाळी ०७ वाजून ०५ मिनिटे.

भाद्रपद वद्य चतुर्दशी समाप्ती: ०१ ऑक्टोबर २०२४ रोजी रात्रौ ०९ वाजून ३८ मिनिटे.

भारतीय पंचांगात सूर्योदयाची तिथी मानण्याची प्राचीन परंपरा असल्यामुळे चतुर्दशीचे श्राद्ध मंगळवार, ०१ ऑक्टोबर २०२४ रोजी करावे, असे सांगितले जाते. गया, बद्रीनाथ यांसारख्या ठिकाणी अकाली मृत्यू आलेल्या व्यक्तींच्या नावाने केलेले श्राद्ध कार्य शुभलाभदायक आणि पुण्याचे ठरते, असे सांगितले जाते.

चतुर्दशी श्राद्ध एवढे महत्त्वाचे का?

चतुर्दशी तिथीला केवळ अनैसर्गिकरित्या मृत्यू पावलेल्या व्यक्तींच्या नावाने श्राद्ध तर्पण विधी करावा, असे शास्त्र सांगते. महाभारतातील अनुशासन पर्व आणि कूर्म पुराण या ग्रथांमध्ये याबाबत उल्लेख आल्याचे सांगितले जाते. भाद्रपद वद्य चतुर्दशीला केवळ आणि केवळ शस्त्राने, सर्पदंश, आत्महत्या, अपघाती मृत्यू, विषबाधा यांसारख्या अकाली मृत्यू म्हणजचे अनैसर्गिकरित्या मृत्यू पावलेल्या व्यक्तींच्या नावाने श्राद्ध तर्पण विधी करावेत, असे शास्त्र सांगते.

अकाली मृत्यू आल्यामुळे अनेक इच्छा अपूर्ण राहतात

अन्य सामान्यपणे निधन झालेल्या व्यक्तींचे श्राद्ध कार्य हे त्या त्या तिथीला करावयाचे असते. मात्र, अनैसर्गिकरित्या मृत्यू आलेल्या व्यक्तींचे श्राद्ध करण्यासाठी चतुर्दशीचा दिवस राखून ठेवण्यात आले आहे. एखाद्या कुटुंबातील कोणत्याही व्यक्तीचा अकाली किंवा अनैसर्गिकरित्या मृत्यू झाला असेल, तर त्यांच्या नावाने विशेष श्राद्ध तर्पण विधी करावेत. एक नमूद करण्याची गोष्ट म्हणजे कुटुंबातील व्यक्तीचे अनैसर्गिकरित्या निधन कोणत्याही तिथीला झाले असले, तरी त्यांच्या नावाने करावयाचे श्राद्ध कार्य हे केवळ भाद्रपद वद्य चतुर्दशीलाच करावे, असे शास्त्र सांगते. अकाली मृत्यू आल्यामुळे अशा व्यक्तींच्या अनेक इच्छा अपूर्ण राहतात. अशा पूर्वजांचा आत्मा पितृलोकांत जात नाही, असे मानले जाते. अशा पूर्वजांच्या आत्म्याला गती मिळावी, यासाठी विशेष श्राद्ध तर्पण विधी करावेत. याशिवाय वस्तूंचे दानही यथायोग्य, यथाशक्ती करावे, असे सांगितले जाते.

मग चतुर्दशीला निधन झालेल्यांचे श्राद्ध कधी करावे?

कुटुंबातील ज्या व्यक्तींचे निधन चतुर्दशी तिथीला झाले आहे, त्यांच्या नावाने सर्वपित्री अमावास्या तिथीला श्राद्ध कार्य करावे, असे सांगितले जाते. कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीचे निधन शुद्ध किंवा वद्य चतुर्दशी तिथीला नैसर्गिकरित्या म्हणजे सामान्यपणे झाले असेल, तर अशा पूर्वजांचे श्राद्ध कार्य चतुर्दशी तिथीला न करता सर्वपित्री अमावास्येला करावे, असे शास्त्र सांगते.