Vinayak Chaturthi 2024: विनायक चतुर्थीनिमित्त जाणून घ्या गणेश स्तोत्रातील गणपतीची बारा स्थाने!

Vinayak Chaturthi 2024: देवर्षी नारदांनी रचलेले संकटनाशन स्तोत्र संस्कृत तथा मराठीत आपण म्हणतो, त्यात वर्णन केलेल्या गणपतीच्या बारा स्थानांबद्दलही जाणून घेऊया. 

आज विनायक चतुर्थी आहे. त्यानिमित्त गणेश उपसना घरोघरी गणेश स्तोत्र म्हटले जाते. काही जणांना संस्कृत स्तोत्र अवघड वाटत असल्याने ते 'साष्टांग नमन हे माझे' हे संकटनाशन स्तोत्राचे मराठी अनुवादित स्तोत्र म्हणतात. हे प्रासादिक स्तोत्र सलग सहा महिने एकाच ठराविक वेळेत पठण केल्यास इच्छापूर्ती होते असे स्तोत्राच्या फलश्रुतीमध्ये म्हटले आहे. तूर्तास या स्तोत्रात उल्लेख केलेल्या गणरायाच्या बारा स्थानांबद्दल जाणून घेऊया. 

प्रथमं वक्रतुण्ड च एकदन्तं द्वितीयकम् । 
तृतीयं कृष्णपिङ्गाक्षं गजवक्त्रं चतुर्थकम् ॥२॥ 
लम्बोदरं पंचमं च षष्ठ विकटमेव च। 
सप्तमं विघ्नराजेन्द्रं धूम्रवर्णं तथाष्टमम् ॥३॥ 
नवमं भालचन्द्रं च दशमं तु विनायकम् । 
एकादशम् गणपति द्वादशं तु गजाननम् ।।४।।

१. वक्रतुण्ड : मद्रास राज्यातील कननूरजवळ

२. एकदन्त: पश्चिम बंगालमध्ये कलकत्त्याजवळ.

३. कृष्णपिंगाक्ष : मद्रास राज्यातील कन्याकुमारीजवळ.

४. गजवक्त्र :- ओरिसा राज्यात भुवनेश्वर येथे.

५. लंबोदर : ह्याची दोन स्थाने उल्लेखिली जातात. (१) रत्नागिरी जिल्ह्यातील गणपती पुळे क्षेत्रात, (२) मध्यप्रदेशातील ओंकारेश्वर या प्रसिद्ध ज्योतिर्लिंगाजवळ असलेला पंचमुखी गणपती.

६. विकट : हिमालयाच्या पायथ्याशी हृषीकेश येथे.

७. विघ्नराजेन्द्र :- कुरु क्षेत्रात कौरव-पांढवांच्या युद्धभूमीजवळ.

८. धूम्रवर्ण :- १) दक्षिणेकडील केरळ राज्यात कालिकतजवळ. २) तिबेटमध्ये ल्हासापासून १५ मैलांवर.

९.  भालचंद्र :- रामेश्वरजवळ धनुष्कोडी येथे मद्रास राज्य.

१०. विनायक :- काशीक्षेत्रातील अन्नपूर्णामंदिराजवळचा धुण्डिराज गणेश.

११. गणपती :- क्षेत्र गोकर्ण महाबळेश्वर येथील द्विभुज महागणपती.

१२. गजानन :- हिमालयातील शेवटचे तीर्थस्थान पांडुकेसर येथील मुंडकटा गणेश. गौरी कुंडाजवळील ही गणेशमूर्ती शिरविरहित आहे.

समर्थ रामदासस्वामींनी ही बाराही गणेशस्थाने शोधून काढून सर्व गणपतींचे दर्शन घेतले होते, असे म्हणतात.