मराठवाड्यातील सुपीक जमिनीवर अतिवृष्टीचा घाला

विकास राऊत

औरंगाबाद : मराठवाड्यात मागील तीन वर्षांपासून सुपीक जमीन वाहून जाण्याचे प्रमाण वाढले आहे. अतिवृष्टीमुळे हा सगळा प्रकार होत असून, यंदाही सरासरीपेक्षा मोठ्या प्रमाणात पाऊस झाल्यास सुपीक जमीन वाहून जाण्याची भीती शेतकरी वर्गात आहे. तीन वर्षांत सुमारे १० हजार हेक्टर जमीन अतिपावसामुळे खरडून गेली.

२०२० साली झालेल्या पावसाळ्यात जून ते ऑक्टोबरपर्यंत सुमारे ६ हजार ८२१ हेक्टर जमीन वाहून गेली. यामध्ये सर्वाधिक जमीन उस्मानाबाद, जालना जिल्ह्यातील होती. औरंगाबाद जिल्ह्यातील ५० हेक्टर, जालन्यातील २५०० हेक्टर, नांदेडमधील ६६, लातूरमधील १ हजार तर उस्मानाबादमधील ३ हजार १६५ हेक्टर जमीन वाहून गेली.

२०१९ साली झालेल्या पावसाळ्यात विभागातील सुमारे ३ हजार हेक्टर जमीन वाहून गेली. ३ इंचापेक्षा अधिक जमीन वाहून गेल्यामुळे शेतकऱ्यांचे पिकांसह मोठे नुकसान झाले. बाधित शेतकऱ्यांना मावेजा देण्याबाबत शासनाकडे प्रस्तावही देण्यात आले होते. ३७ हजार ५०० रुपये प्रतिहेक्टर नुकसानभरपाईचे प्रस्ताव दिले, मात्र त्यातून शेतकऱ्यांच्या वाहून गेलेल्या जमिनी पूर्ववत झाल्या नाहीत.

२०१८ सालीदेखील मराठवाड्यातील नांदेड, औरंगाबाद, जालना आणि बीड जिल्ह्यातील जमीन वाहून गेली. १ हजार हेक्टरच्या आसपास जमीन वाहून गेल्याचे पंचनामे प्रशासनाने केले होते.

जमीन खरडणे, खचण्याचे प्रमाण वाढले आहे. तसेच नदीपात्र बदलल्यामुळे शेतजमीन वाहून गेली. शासनाकडे नुकसानभरपाईचे प्रस्ताव प्रशासनाने पाठविले होते. तीन वर्षांत सुमारे २ हजार शेतकऱ्यांच्या जमिनीचे नुकसान अतिवृष्टीमुळे झाले.

का वाहून जात आहे जमीन?

विभागातील जमीन का वाहून जात आहे, याबाबत जल व भूमी व्यवस्थापन वाल्मी येथील मृदू शास्त्रज्ञांनी सांगितले, मराठवाड्यात जमीन वाहून जाण्याची अनेक कारणे आहेत, त्यामागे पहिले कारण वृक्षतोड आहे. जमिनीचे उतार, सपाटीकरण नसल्यामुळेदेखील नुकसान होत आहे. सुपीक जमीन अतिपावसामुळे लवकर वाहून जाते. त्यासाठी पाण्याचा वेग थोपविणारी वृक्षलागवड महत्त्वाची आहे. मागील तीन वर्षांपासून अतिपावसामुळे जमिनीचे नुकसान होत आहे.