शेतमशागत, पेरणीची लाकडी अवजारे झाली हद्दपार

केशव जाधव

बनकिन्होळा : ग्रामीण भागात पूर्वी शेतीची मशागत करण्यासह पेरणीसाठी वापरली जाणारी सर्व अवजारे ही लाकडांपासून बनविली जात होती. मात्र, विज्ञानामुळे प्रगती झाल्याने आधुनिकीकरणाचे वारे शेतकऱ्यापर्यंत पोहोचले आहे. आज बहुतांश शेतकरी ट्रॅक्टरद्वारे मशागत किंवा पेरणी करीत असले तरी, बैलांच्या सहाय्याने शेती हाकणाऱ्या शेतकऱ्यांकडील लाकडी अवजारे हद्दपार झाली असून त्यांची जागा लोखंडी अवजारांनी घेतली आहे. यामुळे यावर अवलंबून असणारा सुतारांचा व्यवसायही बुडाला आहे.

उन्हाळ्याच्या शेवटच्या टप्प्यात नवीन लाकडी अवजारे बनविण्यासाठी तसेच जुन्या अवजारांची डागडुजी करण्यासाठी सुतारांकडे शेतकऱ्यांच्या रांगा लागत होत्या. पूर्वी धान्याच्या रुपाने व नंतर पैशांच्या रुपाने ही अवजारे बनवून मिळत असत. यासाठी शेतकऱ्यांना स्वत:चे लाकूड आणून द्यावे लागे. यातून सुतार वखर, तिफन, कोळपे, लगड, बैलगाडी आदी अवजारे बनवून देत. मात्र, कालौघात नवनवीन उपकरणांचा शोध लागत गेला, तशी शेतकऱ्यांना लागणारी अवजारेही लोखंडापासून बनविली जाऊ लागली. लोखंडी नळ्यांपासून बनविले जाणारे वखर, तिफन, कोळपे हे वजनाने हलके, तसेच सोपे व सुटसुटीत असल्याने शेतकऱ्यांचा कल नंतर तिकडे झुकला. मात्र, याही पुढे नंतर यांत्रिक युग आल्याने ट्रॅक्टरद्वारे मशागत व पेरणीकडे शेतकरी वळले आहेत. मात्र, अजूनही कोळपणी व वखरणीसाठी बैलांचा उपयोग करावाच लागतो. मात्र, आता लाकडी अवजारे काळाच्या पडद्याआड गेली आहेत.

चौकट

डिझेल महागल्याने ट्रॅक्टर मशागतीचे दर वाढले

गेल्या काही वर्षांपासून शेतकरी ट्रॅक्टरद्वारे मशागत व पेरणी करीत आहेत. यात वेळ व श्रम वाचतात. मात्र, यंदा डिझेलचे दर गगनाला भिडल्याने ट्रॅक्टरमालकांनी मशागतीचे दर वाढविले आहे. यामुळे शेतकरी अडचणीत आले असून ज्या शेतकऱ्यांकडे बैल आहेत, ते पुन्हा बैलांच्या सहाय्याने पेरणी करीत आहेत.

चौकट

सुतारांचे कामठे झाले सुने सुने

पूर्वीच्या काळात ग्रामीण भागात सुतार कारागिर जेथे काम करीत, त्या भागाला कामठा असे म्हणत. पावसाळ्याच्या सुरुवातीला या कामठ्यांवर शेतकऱ्यांची प्रचंड गर्दी होत असे. कोणी नवीन अवजारे बनविण्यासाठी येत तर कोणी वखर, तिफन, कोळप्यांच्या दांड्या बसविण्यासाठी येत. यावेळी सर्वजण सुतार कारागिरांची मनधरणी करताना दिसून येत. मात्र, लोखंडी अवजारे आल्यानंतर हळुहळू सुतारांचा व्यवसाय अडगळीत पडला. आजघडीला हे कामठे सुने सुने झाले असून सुतारांचा पारंपरिक व्यवसाय बुडाला आहे. पोटापाण्यासाठी त्यांना इतर व्यवसायांकडे वळावे लागले आहे.

फोटो :