मुलींच्या केसाला धक्का लावाल, तर सत्ता गमावाल!

गेल्या वर्षात इराणमधल्या मुली-बायकांच्या केसात स्वातंत्र्याचे वारे शिरले आणि तो अख्खा देश पेटून उठला.. या लढ्यात पुरुषही उतरले हे फार महत्त्वाचे!

-संजय आवटे, संपादक, लोकमत, पुणे

तर गोष्ट अशी सुरू होते. दोन देवदूत धरतीवर येतात आणि येताक्षणी पृथ्वीच्या प्रेमात पडतात. देवांचे जग हादरते. त्यांच्या स्वर्गापेक्षा काहीतरी सुंदर आहे, या कल्पनेने त्यांचा थरकाप उडतो. पृथ्वीवर असे काय आहे, असा प्रश्न देवांना पडतो. मग त्यांना समजते, पृथ्वीवर 'प्रेम' आहे. आणि, देव असण्यापेक्षा माणूस होणे अधिक सुंदर आहे.!

'सेल्फी विथ डेमोक्रॅसी' या चित्रपटातला हा प्रसंग. मैत्रिणींसोबत होमा हा सिनेमा पाहात होती. असे चित्रपट पाहणे हे इराणच्या कायद्याच्या विरोधात होते. पण, चोरून तिने हा चित्रपट मिळवला आणि पाहिलाही. स्वर्गापेक्षा पृथ्वी अधिक रम्य आहे, हे खरेच. पण, ज्या देशात माणसाला साधे आपल्या मनाप्रमाणे कपडे घालता येत नाहीत, त्या देशाचे काय करायचे, असा प्रश्न तिला पडला. तिची अम्मी म्हणाली, "मला तर हिजाब आवडतो. तुला अडचण काय आहे?" होमा म्हणाली, "तुला हिजाब आवडतो, तर कोणी तो काढून टाक, असे म्हणू नये. पण मला आवडत नाही. तर तो घालण्याची सक्तीही करू नये.” पण, तिचे हे उत्तर हवेतच उरले.

तिच्याच वयाची महसा अमिनी ड्रेस कोडला विरोध केल्यानं आणि केस कापल्यानं पोलिसांनी तिला अटक केली. इराणमध्ये तेवढ्याचसाठी खास पोलिस आहेत. 'गश्त-ए-इर्शाद म्हणजे 'मोरल पोलिस' ही कोवळी पोर पोलिसांच्या मारहाणीत आजारी पडली आणि अखेर अल्लाघरी गेली. अवघा देश त्यामुळे पेटून उठला.

'सेल्फी विथ डेमोक्रॅसी' पुन्हा पुन्हा पाहून घराबाहेर पडणारी होमा एकटी नव्हती. अनेक मुली महिला बाहेर पडल्या. घुसमटून मरण्यापेक्षा रस्त्यावर हुतात्मा होऊ, म्हणत हिजाब भिरकावून देऊ लागल्या. केस कापू लागल्या. सरकारने त्यांना अटक केली. अनेक जणी जिवाला मुकल्या. पण, स्वस्थ बसल्या नाहीत.

इराणमधील आंदोलनाचे एक वेगळेपण हे की, कलावंत, लेखक, पत्रकार, खेळाडू तिथे बोलतात. त्या बोलण्याची किंमत चुकवतात. 'द सेल्समन' या ऑस्करविजेत्या चित्रपटातील अभिनेत्रीला, तराने अलीदोस्तीला गजाआड टाकले गेले. इराणचा प्रख्यात फूटबॉलपटू अली दाई याचा पासपोर्ट जप्त झाला. का? सरकारविरोधी आंदोलनांना पाठिंबा दिला म्हणून!

इराणमध्ये सर्वसामान्य माणसाचा आवाज दडपून टाकण्याचा प्रयत्न गेली चार दशके सुरू आहे. अयातुल्ला खोमेनीने १९७९ मध्ये शरिया कायद्याच्या नावाखाली इराणवर कब्जा केला आणि त्यानंतर बायका बुरख्यात बंद झाल्या. या धर्मांध कायद्यांना जो कोणी विरोध करेल, त्याला थेट फासावर लटकवले जाऊ लागले. फासावर गेलेले पुरुष काही कमी नाहीत. पण, एवढे होऊनही इराण सतत बोलत राहिला. या बोलणाऱ्यांमध्ये आघाडीवर होत्या महिला. शिरीन एबादीसारखी वकील झुंजत राहिली. तिला देशाबाहेर हाकलले गेले. पण, ती आपला लढा लढत राहिली. शिरीनला नोबेल पुरस्कार मिळाला.

इराणमध्येच जन्मलेली आणि आता अमेरिकेत आश्रय घेणारी पत्रकार मसीह अलीनिजाद अलीकडेच प्रसिद्ध झालेल्या तिच्या आत्मचरित्राचे नावच आहे. 'द विंड इन माय हेअर माय फाइट फॉर फ्रीडम इन मॉडर्न इराण, केसांमधले हे वादळ आणखी वाढत चालले आहे. हिजाबविरोधी चळवळीचे वार्तांकन करणारी पत्रकार निलोफर सध्या अटकेत आहे. तिनेच महसाची बातमी जगासमोर आणली. पत्रकारांच्या या अँगलचे मोठे भय असते व्यवस्थेला, निलोफरच्या अटकेने वातावरण आणखी तापले. कमाल तर तेव्हा झाली, जेव्हा फूटबॉल वर्ल्डकप स्पर्धेत इराणच्या संघाने राष्ट्रगीत म्हणायला नकार दिला! अवघा देश पेटला. कधीही माफी न मागणारा हुकूमशहा अखेर नरमला. लढाई संपलेली नाही. पण, सरत्या वर्षाच्या गर्भात उद्याचा उषःकाल मात्र दिसला. देशातील नैतिक पोलिस बरखास्त करण्याचा निर्णय इराण सरकारला जाहीर करावा लागला. तेव्हा होमा कदाचित एवढेच म्हणाली असेल जो आज साहिबे मसनद है कल नहीं होंगे, किरायेदार है, जाती मकान थोड़ी है।

सर्व ठळक बातम्यांसाठी जरूर वाचा महाराष्ट्रातील अव्वल मराठी वेबसाईट "लोकमत डॉट कॉम"