Fact Check: छत्रपती शिवरायांचा हा पुतळा प्रयागराजमधील नसून छ. संभाजीनगरमधला; जाणून घ्या सविस्तर
By ऑनलाइन लोकमत | Updated: January 2, 2025 13:06 IST2025-01-02T12:48:20+5:302025-01-02T13:06:31+5:30
सोशल मीडियावर सध्या छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या पुतळ्याचा एक फोटो व्हायरल झाला आहे. हा फोटो प्रयागराज येथील असल्याचा दावा करण्यात आला आहे.
Fact Check: छत्रपती शिवरायांचा हा पुतळा प्रयागराजमधील नसून छ. संभाजीनगरमधला; जाणून घ्या सविस्तर
Created By: PTI News
Translated By: ऑनलाइन लोकमत
१३ जानेवारीपासून संगम नगरी प्रयागराजमध्ये महाकुंभ मेळावा सुरू होणार आहे. या मेळाव्याची जोरदार तयारी सुरू आहे. दरम्यान, सोशल मीडियावर एक व्हिडीओ व्हायरल झाला आहे. या व्हिडीओमध्ये महामार्गाच्या बाजूला भव्य छत्रपती शिवाजी महाराजांचा पुतळा दिसत आहे. हा पुतळा प्रयागराजमधील असल्याचा दावा करण्यात आला आहे.
या व्हिडीओची पीटीआय फॅक्ट चेक डेस्कने तपासणी केली आहे. या तपासणीमध्ये ही पोस्ट दिशाभूल करणारी असल्याचे आढळले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा हा पुतळा प्रयागराजमधील नसून हा पुतळा महाराष्ट्रातील संभाजीनगरमधील असल्याचे तपासात समोर आले आहे.
दावा-
२९ डिसेंबर रोजी सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म 'इन्स्टाग्राम' वर एक व्हिडीओ क्लिप शेअर करताना, एका वापरकर्त्याने लिहिले, "संगम शहर प्रयागराजचे चित्र बदलले आहे. रस्त्याच्या मधोमध छत्रपती शिवाजी महाराजांचा भव्य पुतळा बसवला. पोस्टची लिंक, संग्रहण लिंक आणि स्क्रीनशॉट येथे पहा.
३० डिसेंबर रोजी व्हायरल व्हिडीओ शेअर करताना, फेसबुक वापरकर्त्या 'विध्येश भापकर'ने लिहिले, "प्रयागराजमधील छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या महाकाय पुतळ्यासह कुंभाची तयारी. ते पाहून मला आनंद झाला.” पोस्टची लिंक, संग्रहण लिंक आणि स्क्रीनशॉट येथे पहा.
सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्म एक्सवरील एका वापरकर्त्याने लिहिले की, प्रयागमराजमध्ये छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा पुतळा बसवला',हा पुतळा शिवाजी महाराज यांची न विरता आणि महानता दाखवत आहे ही एक भारतीय संस्कृती आणि इतिहासाचे सन्मान आणि गर्वाचे प्रतिक आहे. अभिमानाचा क्षण!” पोस्टची लिंक, संग्रहण लिंक आणि स्क्रीनशॉट येथे पहा.
तपास-
दाव्याची पडताळणी करण्यासाठी, डेस्कने व्हायरल क्लिप काळजीपूर्वक पाहिली आणि लक्षात आले की, व्हिडीओ दोन वेगवेगळ्या क्लिपच्या मदतीने तयार केला आहे. व्हिडिओच्या सुरुवातीच्या भागात छत्रपती शिवरायांचा भव्य पुतळा दाखवण्यात आला आहे, तर दुसऱ्या भागात रस्त्याच्या कडेला चमकणारे दिवे दिसत आहेत. डेस्क रिव्हर्सने गुगल लेन्सच्या मदतीने या दोन भागांच्या मुख्य फ्रेम्स शोधल्या.
पहिला भाग-
व्हिडीओचा सुरुवातीचा भाग रिव्हर्सने शोधल्यावर, आम्हाला इन्स्टाग्राम वापरकर्त्याच्या ‘vikas__patil_96k’ खात्यावर असाच एक व्हिडीओ आढळला. त्याने २० डिसेंबर २०२४ रोजी हा व्हिडीओ शेअर केला आणि हा व्हिडीओ महाराष्ट्रातील छत्रपती संभाजीनगरचा असल्याचे सांगितले. पोस्टची लिंक आणि स्क्रीनशॉट येथे पहा.
डेस्कला 'mh20_diaries_official' या इंस्टाग्राम पेजवर व्हिडिओमध्ये दिसलेल्या पुतळ्याचा एक समान फोटो देखील सापडला. २४ नोव्हेंबर २०२४ रोजी त्यांनी छत्रपती संभाजीनगरचा हा फोटो शेअर केला होता. पोस्टची लिंक आणि स्क्रीनशॉट येथे पहा.
यूट्यूबवरील काही युजर्संनी हा व्हिडीओ महाराष्ट्रातील संभाजीनगर येथील क्रांती चौकातील असल्याचेही शेअर केले होते. येथे आणि येथे क्लिक करून पूर्ण व्हिडीओ पहा.
मिळालेल्या माहितीच्या आधारे, डेस्कने Google Map वर Kranti+Chowk+Chhatrapati+Sambhaji+Nagar+Maharashtra या कीवर्डसह शोध घेतला. हे करताना आम्हाला छत्रपती शिवरायांचा असाच पुतळा सापडला.
व्हायरल व्हिडीओ आणि Google नकाशे वर आढळलेल्या फोटोच्या तुलनाचा स्क्रीनशॉट येथे पहा.
डेस्कने यासाठी पीटीआयचे रिपोर्टर आदित्य वाघमारे यांच्याशी संपर्क साधला. हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा पुतळा संभाजीनगर येथील क्रांती चौकातील असल्याचे त्यांनी डेस्कला स्पष्ट केले.
दुसरा भाग-
तपास पुढे नेत, डेस्कने गुगल लेन्सद्वारे व्हायरल व्हिडिओच्या दुसऱ्या भागाच्या की-फ्रेम शोधल्या. आम्हाला 'लोकल प्रयागराज' नावाच्या फेसबुक पेजवर व्हायरल व्हिडिओसारखीच फोटो सापडले. २२ ऑक्टोबर २०२४ रोजी पेजवर शेअर केलेले हे फोटो प्रयागराजच्या बलसान चौकातील असल्याचे सांगण्यात आले. येथे क्लिक करून संपूर्ण पोस्ट पहा.
यूट्यूबवरही एका वापरकर्त्याने आपल्या व्हिडीओ ब्लॉगमध्ये या जागेचा उल्लेख प्रयागराजचा बलसान चौराहा असा केला आहे. येथे क्लिक करून पूर्ण व्हिडिओ पहा.
लाइव्ह हिंदुस्तान वेबसाइटवर ७ मे २०२३ रोजी प्रकाशित झालेल्या अहवालानुसार, स्मार्ट सिटी योजनेंतर्गत, प्रयागराजमधील बलसान चौरस्त्यावर तीन लाइट टॉवर बसवले जातील असे सांगण्यात आले होते.
१९ ऑगस्ट २०२३ रोजी iNext Live च्या वेबसाईटवर प्रकाशित झालेल्या एका अहवालात असे सांगण्यात आले होते की, रंगीबेरंगी दिवे असलेले हे टॉवर भारद्वाज आश्रमाजवळ बांधले जातील, जेणेकरून आश्रमात येणारे लोकही त्याकडे आकर्षित होतील. स्मार्ट सिटी योजनेंतर्गत येथे तीन टॉवर उभारण्याचे सांगण्यात आले. येथे संपूर्ण अहवाल वाचा.
आमच्या आतापर्यंतच्या तपासावरून हे स्पष्ट झाले आहे की, छत्रपती शिवरायांचा हा पुतळा प्रयागराज येथील नसून महाराष्ट्रातील छत्रपती संभाजीनगर येथील क्रांती चौकातील आहे. तर, व्हिडिओच्या दुसऱ्या भागात रस्त्याच्या कडेला दिसणारे रंगीबेरंगी दिवे प्रयागराजच्या बालसन चौकाचे आहे. आमच्या तपासणीत ही व्हायरल पोस्ट दिशाभूल करणारी असल्याचे सिद्ध झाले.
दावा-
प्रयागराजमध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या महाकाय पुतळ्यासह कुंभाची तयारी.
वस्तुस्थिती-
आमच्या तपासणीत ही व्हायरल पोस्ट दिशाभूल करणारी असल्याचे सिद्ध झाले.
निष्कर्ष-
छत्रपती शिवरायांचा हा पुतळा प्रयागराजचा नसून महाराष्ट्रातील छत्रपती संभाजीनगर येथील क्रांती चौकातील आहे. तर, व्हिडिओच्या दुसऱ्या भागात रस्त्याच्या कडेला दिसणारे रंगीबेरंगी दिवे प्रयागराजच्या बालसन चौकाचे आहेत. आमच्या तपासणीत ही व्हायरल पोस्ट दिशाभूल करणारी असल्याचे सिद्ध झाले.
(सदर फॅक्ट चेक PTI News या वेबसाइटने प्रसिद्ध केलं आहे. 'शक्ती कलेक्टिव्ह'चा भाग म्हणून 'लोकमत डॉट कॉम'ने त्याचा अनुवाद केला आहे.)