पावसाचे पाणी सुरक्षित असते, हा गैरसमज! संशोधकांनी केला दावा

नवीन अभ्यासानुसार या गृहितकाला धक्का बसला आहे. यात पावसाचे पाणी पिण्यासाठी सुरक्षित नसल्याचे सांगण्यात आले आहे. यासाठी शास्त्रज्ञांनी मुख्य कारण फॉरएव्हर केमिकल्स (forever chemicals) म्हणजेच कायमस्वरूपी रसायनांना दिलं आहे.

सर्वात शुद्ध म्हणून आपण अनेकदा पावसाचे पाणी पितो. पावसाचे पाणी (Rainwater) सर्व स्त्रोतांपैकी सर्वात शुद्ध मानले जाते. शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की हे पाणी कोणतेही मिश्रण किंवा दूषित घटकांपासून मुक्त आहे. याशिवाय, पृथ्वीच्या लिथोस्फियरवरील सर्व प्रकारच्या जलस्रोतांचे मूळ स्त्रोत म्हटले जाऊ शकते. त्यामुळे अनेक ठिकाणी पिण्याचे पाणी (Drinking Water) उपलब्ध आहे. मात्र, नवीन अभ्यासानुसार या गृहितकाला धक्का बसला आहे. यात पावसाचे पाणी पिण्यासाठी सुरक्षित नसल्याचे सांगण्यात आले आहे. यासाठी शास्त्रज्ञांनी मुख्य कारण फॉरएव्हर केमिकल्स (forever chemicals) म्हणजेच कायमस्वरूपी रसायनांना दिलं आहे.

पावसाचे पाणी शुद्ध का असते?
पावसाचे पाणी सामान्यतः शुद्ध मानले जाते कारण ते सर्व दूषित किंवा मिश्रणापासून मुक्त असते. सूर्यप्रकाशामुळे, महासागर, तलाव आणि नद्यांचे पाणी बाष्पीभवन होते, ज्यामुळे सर्वत्र पाण्यात असलेले इतर कोणतेही पदार्थ किंवा रसायने बाष्पीभवनाने वातावरणात पोहोचत नाहीत. अशा स्थितीत ढगांपर्यंत वाफेच्या स्वरूपात पोहोचणारे हे पाणी सर्वात शुद्ध असते आणि जेव्हा ते दुसऱ्या ठिकाणी पोहोचते आणि पावसाच्या रूपात पडते तेव्हा ते सर्वात शुद्ध स्वरूपात येते.

ही कायमस्वरूपी रसायने काय आहेत?
नवीन अभ्यासात असे म्हटले आहे की फॉरएव्हर केमिकल्स, ज्याला वैज्ञानिकदृष्ट्या पर- एंड पॉली फ्लोरकिल पदार्थ (PFAS) म्हटले जाते, जे पाणी पिण्यासाठी असुरक्षित बनवण्याचे काम करत आहेत. ही रसायने नॉन-स्टिक आणि स्टेन रिपेलेंट, नॉन-अॅडेसिव्ह आणि अँटी-स्टेनिंग गुणधर्म असलेले आहेत. हे आपल्या अन्न पॅकेज, इलेक्ट्रॉनिक्स, कॉस्मेटिक आणि स्वयंपाकाच्या वस्तूंसह आपल्या अनेक घरगुती वस्तूंमध्ये वापरली जातात.

पावसाच्या पाण्यात मिसळत आहेत
संशोधकांचे म्हणणे आहे की आता अशी रसायने आपल्या पावसाच्या पाण्यातही येऊ लागली आहेत. ते म्हणतात की हे प्रकरण केवळ स्थानाशी जोडून पाहिले जाऊ शकत नाही. आता हे सर्वत्र दिसून येत आहे, अगदी अंटार्क्टिका देखील यापासून दूर राहिलेला नाही.

मार्गदर्शक स्तरांमध्ये जलद घसरण
शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की गेल्या 20 वर्षांमध्ये फॉरएव्हर केमिकल्सच्या मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये मोठी घट झाली आहे. कारण ही रसायने मानवांसाठी किती विषारी आहेत हे अलीकडेच अधोरेखित झाले आहे. सध्या, पिण्याच्या पाण्यासाठी विषारी मानल्या जाणार्‍या PFAS रसायनांचे मूल्य काहीसे खाली आले आहे. याचा परिणाम असा होतो की कोणत्याही एका रसायनाची सध्याची पातळी पावसाचे पाणी पिण्यासाठी असुरक्षित बनवेल.

विरोधाभास
एक मनोरंजक विरोधाभास म्हणजे अनेक देशांच्या परिसंस्थांमध्ये पावसाचे पाणी महत्त्वाची भूमिका बजावते. त्याच वेळी, सर्वात चिंताजनक रसायन म्हणजे perfluorooctanoic acid (PFOA), ज्यामुळे कर्करोग होतो आणि त्याचे मार्गदर्शक मूल्य अमेरिकेतच 3.7 कोटी पट घसरले आहे.

आरोग्य समस्या
आता पावसाच्या पाण्यात PFOA ची मार्गदर्शक मूल्ये खूप बदलली आहेत, सध्याच्या पावसाच्या पाण्याची पातळी इतर सर्वत्र असुरक्षित पातळीवर पोहोचली आहे. पाणी इतके विषारी नाही की ते थेट एखाद्या व्यक्तीचा जीव घेऊ शकेल. मात्र, यामुळे कर्करोगासारख्या आरोग्याशी संबंधित काही समस्या उद्भवू शकतात. अमेरिकेत पावसाचे पाणी साठवण्यासाठी वापरले जात नाही. मात्र, अनेक देशांमध्ये ते तेथील जलप्रणालीचा प्रमुख भाग आहे. अशा स्थितीत विषारी रसायनांची उपस्थिती पाणी वापरण्यायोग्य राहू देत नाही.