Coronavirus: अमेरिकेला कोरोनावर नियंत्रण मिळवण्यात अपयश?

कोविड-१९ विषयी ट्रम्प यांचा सूर जरी काहीसा बदलला असला तरीही त्यांचे प्राथमिक धोरण अर्थव्यवस्थेला अनुसरूनच आहे.

- डॉ. विजय मोरे

व्यक्तिश: ट्रम्प जनमानसाचे आवडते नेते नसले तरीही भांडवलशाहीमध्ये भक्कम अर्थव्यवस्थेचे महत्त्व कुणीही नाकारू शकत नाही. ह्या आर्थिक प्रगतीकडे पाहता ट्रम्प यांना २०२० मधल्या निवडणुकीत हरवणे केवळ अशक्य वाटत होते. कोविड-१९ ने जगावर आणलेल्या महासंकटाला अमेरिकाच काय, पण कुठलीही अर्थव्यवस्था प्रतिकार करू शकणार नव्हती, हे मात्र नक्की.

कोविड-१९ विषयी ट्रम्प यांचा सूर जरी काहीसा बदलला असला तरीही त्यांचे प्राथमिक धोरण अर्थव्यवस्थेला अनुसरूनच आहे. २४ मार्चला झालेल्या पत्रकार परिषदेत त्यांनी आपले मत स्पष्ट केले... ‘‘रोगापेक्षा इलाज जास्त नुकसानकारक नको.’’ आज ह्या सर्व बंद केलेल्या उद्योगांमुळे जर बाजारात मंदी आली तर लोक हजारोंच्या संख्येने आत्महत्या करतील, असं ट्रम्प यांना वाटतं.

अमेरिका देश बंद ठेवणं शक्य नाही आणि लवकरच आपल्याला पुन्हा सर्व सुरू करण्याची इच्छा आहे, असं त्यांनी बोलून दाखवलं. ज्या अर्थव्यवस्थेला धक्का पोहोचू नये, म्हणून ट्रम्प यांनी कोरोना विषाणूचा धोका मोठा नाही आणि अमेरिका भक्कम आहे असा सूर धरला होता, ती व्यवस्था कोलमडून पडताना दिसते आहे. १५ ते २५ मार्चदरम्यान शेअरबाजाराचा निर्देशांक २५ टक्क्यांनी घसरला आणि २०१६पासून झालेली सर्व प्रगती दिसेनासी झाली.

मार्च महिना सुरू झाल्यापासून तब्बल ३५ लाख लोकांनी बेरोजगारी सहकार्यासाठी सरकारकडे अर्ज दिला. ह्या सर्व परिस्थितीचा आढावा घेतल्याबरोबर ट्रम्प यांची देशवासीयांना आर्थिक मदत करायची तयारी चालू झाली. २४ मार्चला अमेरिकेच्या सिनेटमधून मंजूर आलेल्या कायद्यानुसार सरकारी खजिन्यातून २ लाख कोटी डॉलरचे पॅकेज घोषित केले गेले. या विशाल रकमेतील बहुतांश हिस्सा कोविड-१९च्या साथीने फटका बसलेल्या उद्योगांना मदत म्हणून वापरला जाणार आहे. आश्चर्याची गोष्ट ही आहे, कि २०१९मध्ये ‘सीडीसी’च्या 'संसर्गजन्य रोग नियमन' विभागात कर्मचाऱ्यांची कपात करण्यात आली होती. आज आपत्कालीन परिस्थिती आल्यावर ट्रम्प लाखो कोटी खर्च करून

अर्थव्यवस्था मार्गावर आणण्याचा प्रयत्न करत आहेत; पण ट्रम्प यांच्याच धोरणांमुळे पूर्वतयारीचा अभाव ही समस्या निर्माण झाली.
अमेरिकेच्या आजच्या नेतृत्वात दूरदृष्टीचा अभाव स्पष्टपणे दिसून येतो. २०१३मध्ये आलेल्या इबोला संसर्गावर ओबामा यांनी उचललेली पावले आणि कोरोनावर ट्रम्प यांचे निर्णय यांत प्रचंड तफावत आढळून येते आहे. ट्रम्प यांची संपूर्ण विचारसरणी भांडवलशाही पद्धतीची आहे; पण योग्य तिथे उद्योजकांना प्रोत्साहन आणि योग्य वेळी जनमानसाचा विचार याचं साटंलोटं त्यांना नक्कीच जमलेलं दिसत नाही. म्हणून इतका प्रगत आणि विकसित देश असून अमेरिका आज कोरोना संसर्गासमोर हतबल आहे.

भांडवलशाहीचा उगम आणि त्यातून झालेली औद्योगिक क्रांती याने पुरवलेल्या इंधनातून जगाचा तंत्रज्ञान आणि आरोग्यशास्रात विकास झाला. पण मग जनकल्याण आणि अर्थव्यवस्थेचे भले यामध्ये समतोल साधने गरजेचे नाही का? भांडवलशाही आपल्यासाठी की आपण भांडवलशाहीसाठी? एकीकडे ५०० रुग्ण असताना पंतप्रधान मोदींनी भारतभर संचारबंदी लागू केली... आणि इथे अमेरिकेत परिस्थिती भयाण असूनही सर्व पुन्हा सुरू करण्याचा मनसुबा. अमेरिकेची आरोग्यव्यवस्था भक्कम आहे म्हणून विषाची परीक्षा घ्यायची का?

अमेरिकेतील बहुमताला ह्या सर्व प्रश्नांबद्दल काय वाटतं, हे नोव्हेंबर २०२०मध्ये होणाºया निवडणुकीतूनच कळेल... आणि तेही जर कोरोना व्हायरसने निवडणुका वेळेवर घडू दिल्या तर.
(लेखक अमेरिकास्थित सिनियर सायंटिस्ट आहेत.)

मार्च महिना सुरू झाल्यापासून तब्बल ३५ लाख लोकांनी बेरोजगारी सहकार्यासाठी सरकारकडे अर्ज दिला. ह्या सर्व परिस्थितीचा आढावा घेतल्याबरोबर ट्रम्प यांची देशवासीयांना आर्थिक मदत करायची तयारी चालू झाली. २४ मार्चला अमेरिकेच्या सिनेटमधून मंजूर आलेल्या कायद्यानुसार सरकारी खजिन्यातून २ लाख कोटी डॉलरचे पॅकेज घोषित केले गेले.