EVM की बॅलेट पेपर...अमेरिकेत निवडणुका कशा होतात? मतमोजणीला लागतात अनेक दिवस

US Election 2024: उद्या, म्हणजेच 5 नोव्हेंब 2024 रोजी अमेरिकेत राष्ट्राध्यक्षपदाची निवडणूक होत आहेत.

US Election 2024: अमेरिकेत उद्या, मंगळवारी राष्ट्राध्यक्षपदाच्या निवडणुका होणार आहेत. माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि विद्यमान उपराष्ट्रपती कमला हॅरिस यांच्यात प्रमुख लढत होत आहे. उद्या देशातील 24 कोटी मतदार त्यांच्या पसंतीच्या उमेदवाराच्या बाजूने मतदान करतील. विशेष म्हणजे, भारताप्रमाणेच अमेरिकेत EVM मशीनचा वापर केला जात नाही. अमेरिकेत संपूर्णपणे बॅलेट पेपरद्वारे निवडणुका घेतल्या जातात. 

अमेरिकेत मतदान कसे केले जाते?
अमेरिकेच्या अध्यक्षीय निवडणुकीची तुलना भारतात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांशी केली, तर दोघांमध्ये खूप फरक आहे. भारतात मतदानाच्या तारखेच्या 36 तास अगोदर प्रचार थांबतो, तर अमेरिकन निवडणुकीच्या शेवटच्या टप्प्यात, मतदानाच्या मुख्य तारखेच्या काही आठवडे आधी मतदान सुरू होते. हे काहीसे भारताच्या पोस्टल बॅलेट प्रक्रियेसारखे आहे. अमेरिकेत मुख्य तारखेपूर्वी मतदान करण्याच्या प्रक्रियेला लवकर मतदान म्हणतात. याद्वारे मतदार वैयक्तिकरित्या आणि मेल-इन-बॅलेटद्वारे मतदान करतात. आत्तापर्यंत अमेरिकेत 7.21 कोटींहून अधिक मतदारांनी लवकर मतदानाद्वारे मतदान केले आहे, तर मंगळवारी उर्वरित मतदार प्रत्यक्ष बूथवर जाऊन मतदान करतील.

अमेरिकेच्या अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीतील मतदान हे बहुतांशी मतपत्रिकेद्वारे केले जाते. पण, 2000 च्या निवडणुकीत प्रक्रिया थोडी वेगळी होती. बॅलेट पेपरसह पंचकार्ड मतदान यंत्राद्वारे मतदान करण्यात आले. मात्र ही निवडणूक वादांनी घेरली होती. फ्लोरिडामध्ये निवडणूक निकालांवर प्रश्न उपस्थित केले गेले. रिपब्लिकन पक्षाचे उमेदवार जॉर्ज डब्ल्यू बुश यांनी त्यांचे प्रतिस्पर्धी अल गोर यांचा 537 मतांच्या फरकाने पराभव केला होता. ही निवडणूक इतकी वादग्रस्त होती की, अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाला पुनर्मोजणी प्रक्रिया मध्यंतरी थांबवावी लागली आणि बुश यांना विजयी घोषित करावे लागले.

यानंतर अमेरिकेने 2002 मध्ये मतदान सुधारण्यासाठी विधेयक मंजूर केले. हेल्प अमेरिका व्होट कायदा मंजूर होताच सरकारने कोट्यवधी डॉलर्सच्या खरेदी केलेल्या 'डायरेक्ट रेकॉर्डिंग इलेक्ट्रॉनिक' (डीआरई) मशिन्सची खरेदी बंद केली. या मशीन्सद्वारे मतदानाचा कोणताही पेपर ट्रेल नव्हता. 2006 मध्ये पेपरलेस मशीन वापरून मतदान करण्यासाठी नोंदणी केलेल्या मतदारांची संख्या वाढली, हाताने चिन्हांकित कागदी मतपत्रिका सर्वाधिक लोकप्रिय होत असताना या मतपत्रिका इलेक्ट्रॉनिक टॅब्युलेटरद्वारे स्कॅन केल्या जात होत्या. त्यानंतर एका दशकापर्यंत एकूण मतांपैकी सुमारे एक तृतीयांश मतदान डीआरई मशिन्स (ईव्हीएम सारख्या मशीन) द्वारे होते. BrennanCenter.org नुसार 2014 पर्यंत 25 टक्के मतदारांनी पेपरलेस मशीनचा वापर केला, पण 2016 मध्ये मतदानाच्या दिशेने मोठा बदल झाला. अधिकाधिक लोक बॅलेट पेपर मतदानाकडे वळले.

98 टक्के लोक मतपत्रिकेद्वारे मतदान करणार
2024 च्या अध्यक्षीय निवडणुकीत सुमारे 98 टक्के लोक बॅलेट पेपरचा वापर करतील, तर 2020 मध्ये ही संख्या 93 टक्के होती. विशेष बाब म्हणजे पेपर ट्रेल मतदान प्रणाली सर्व 7 स्विंग राज्यांमध्ये (ऍरिझोना, जॉर्जिया, मिशिगन, नेवाडा, नॉर्थ कॅरोलिना, पेनसिल्व्हेनिया आणि विस्कॉन्सिन) वापरली जाते. आयोवा विद्यापीठातील संगणक शास्त्राचे निवृत्त प्राध्यापक डग्लस जोन्स सांगतात की मतदानासाठी कागदाचा वापर केला जातो जेणेकरून काही त्रुटी आढळल्यास तुम्ही पुरावे तपासून चूक सुधारू शकता. डल्गस यांनी अनेक दशके निवडणुकीत संगणकाच्या वापराचा अभ्यास केला आहे. मत मोजण्यासाठी स्कॅनरचा वापर करून अनेक संभाव्य चुका टाळता येऊ शकतात, असे त्यांचे म्हणणे आहे.