महिलांना ५० वर्षांपूर्वीचंही लख्खं आठवतं 

वेगवेगळ्या क्षेत्रांतल्या नोकऱ्या आणि जॉब्जमध्ये त्यामुळेच महिलांचं प्रमाण आता वाढू लागलं आहे.

पुरुषांपेक्षा महिलांमध्ये काम करण्याची क्षमता जास्त असते. त्या अधिक जबाबदारीने काम करतात, त्यातला अचूकपणाही अधिक असतो, याशिवाय त्यांच्यात अष्टपैलूत्व अधिक असतं, एकाच वेळी एकापेक्षा अधिक कामं त्या अतिशय सहजपणे करू शकतात, याबाबतीत कोणाच्याही मनात संदेह नसावा. कारण घराघरातलं हे वास्तव आपण रोजच बघत असतो. ज्या महिला नोकरी करतात, त्यांच्यातलं अष्टपैलूत्व तर आणखी जास्तच असतं. कारण एकाच वेळी त्या घर सांभाळत असतात, मुलांची जबाबदारी निभावत असतात, आर्थिक हातभार उचलत असतात, पै-पाहुणे, नातेवाईक, आले-गेले, या साऱ्यांचं हसतमुखानं करीत असतात... पण यावरच ही यादी संपत नाही.

पुरुषांपेक्षा महिलांची स्मरणशक्तीही अधिक असते आणि गरजेच्या वेळी त्या या स्मरणशक्तीचा उपयोग करू शकतात, असं एक महत्त्वाचं संशोधन नुकतंच शास्त्रज्ञांनी केलं आहे. नॉर्वे येथील बर्गन युनिव्हर्सिटीच्या संशोधकांनी एका अतिशय व्यापक संशोधनातून हे सत्य उजेडात आणलं आहे. त्यासाठी वेगवेगळ्या वयोगटांतील तब्बल साडेतीन लाख महिला आणि पुरुषांचा डेटा त्यांनी गोळा केला. त्याचा बारकाईने अभ्यास केला आणि त्यातून त्यांनी निष्कर्ष काढला की, महिलांची स्मरणशक्ती पुरुषांपेक्षा जास्त असते. तब्बल ५० वर्षांपर्वी ऐकलेले, पाहिलेले, वाचलेले शब्दही महिला पुन्हा आठवू शकतात, असं हा अभ्यास सांगतो.

महिलांची स्मृती पुरुषांपेक्षा जास्त असते, असा यापूर्वी केवळ अंदाज बांधला जात होता, पण त्यांची स्मृतिक्षमता खरंच जास्त असते का, किती जास्त असते, या संदर्भातला ठोस असा अभ्यास आतापर्यंत झाला नव्हता. या अभ्यासाने या समजाला नुसती बळकटीच आलेली नाही, तर हा अभ्यास म्हणजे महिलांच्या क्षमतेबाबतच्या पुराव्यांसाठी एक मैलाचा दगड ठरला आहे.

या संदर्भाचा अभ्यास करणारे सहलेखक मॅक्रो हिर्नस्टीन यांचं म्हणणं आहे. पुरुषांच्या तुलनेत महिला अनेक बाबतीत सरस आहेत, हे तर उघडच आहे, त्यात आता स्मृतीच्या बाबतीतही त्यांनी पुरुषांवर बाजी मारली आहे. महिलांची स्मृती पुरुषांपेक्षा खूप मोठ्या प्रमाणात अधिक नसली, तरीही काही वेळा हा छोटा फरकही अतिशय महत्त्वाचा ठरतो आणि त्यांच्यातलं श्रेष्ठत्व अधोरेखित करतो.

संशोधनातली आणखी काही ठळक बाबी म्हणजे,महिला पुरुषांपेक्षा अधिक अस्खलित, प्रवाही बोलू शकतात. त्यांच्या बोलण्यात सुसंगतपणा अधिक असतो. याबाबतीत महिलांचा आत्मविश्वासही पुरुषांपेक्षा अधिक असतो. त्यामुळे संभाषण करताना, आपला एखादा मुद्दा पटवून देताना, दुसऱ्याचा मुद्दा खोडून काढताना, आपणच कसे बरोबर आहोत, हे ठासून सांगताना, त्या पुरुषांपेक्षा जास्त प्रभावी ठरू शकतात. अर्थात, यावर अनेक घटक परिणाम होऊ शकतो. अवलंबून असले, तरीही सर्वसामान्यपणे याबाबतीत महिला पुरुषांपेक्षा सरस ठरतात.

वेगवेगळ्या क्षेत्रांतल्या नोकऱ्या आणि जॉब्जमध्ये त्यामुळेच महिलांचं प्रमाण आता वाढू लागलं आहे. कारण त्यांची बोलण्याची, इतरांना पटवून देण्याची क्षमता आणि चिकाटी चांगली असल्यानं अनेक कंपन्यांचं महिला कर्मचाऱ्यांकडे लक्ष जाऊ लागलं आहे. तरीही महिलांवर असलेला सामाजिक, कौटुंबिक दबाब, त्यांच्यावर असलेल्या इतर अनेक जबाबदाऱ्या, मुलांचं पालनपोषण, लग्नानंतर आणि मूल झाल्यानंतर अनेकदा नोकरी सोडण्यासाठी त्यांच्यावर येणार दबाव... यासारथी इतर काही कारणं आहेत, ज्यामुळे जॉब मार्केटमध्ये महिलांची दावेदारी कमी होते.

महिलांची स्मृती तर तल्लख असतेच, पण विशिष्ट अक्षर किंवा श्रेणीपासून सुरू होणारी नावं, शब्द शोधण्यात आणि ते लक्षात ठेवण्यातही महिलांची मातब्बरी मोठी आहे. मार्को हिर्नस्टीन यांचं म्हणणं आहे. बौद्धिक कुशलतेत महिला आणि पुरुषांच्या क्षमतेत फारसा फरक नाही, दोघांचीही क्षमता सारखीच आहे, पण महिलांच्या मेंदूतील कोर्टेक्स आणि लिम्बिक सीस्टिममध्ये रक्ताचा पुरवठा तुलनेनं जास्त होतो, त्यामुळे महिलांचा मेंदू पुरुषांपेक्षा अधिक क्रियाशील होतो.

मुश्कील है भुलना तुम्हारा चेहरा!
महिला आणि पुरुषांच्या स्मृतिसंदर्भात स्वीडनच्या करोलिस्का युनिव्हर्सिटीमध्येही नुकतंच एक संशोधन करण्यात आलं. तेथील शास्त्रज्ञांच्या मते कोणाही व्यक्तीचा चेहरा लक्षात ठेवण्यात महिला पुरुषांपेक्षा अधिक सक्षम असतात. एकदा पाहिलेला चेहरा नुसता त्यांच्या लक्षातच राहत नाही, तर बराच काळ त्या लक्षात ठेऊ शकतात आणि त्या व्यक्तीला पाहिल्यानंतर लगेच त्यांच्या जुन्या स्मृतीही ताज्या होतात. इतकंच नाही. गंध वास यांसारख्या संवेदी आठवणीही महिला अधिक चांगल्या प्रकारे लक्षात ठेवू शकतात. झोपेचा अभाव, नैराश्य किंवा वृद्धत्व, यामुळे मात्र त्यांच्या या स्मृतीवर परिणाम होऊ शकतो.