द्राक्ष निर्यात येणार निम्म्यावर; परतीचा पाऊस, हवामानाचा फटका

राज्यभरात उत्पादन कमी; चांगला दर मिळण्याची शेतकऱ्यांना अपेक्षा

- संजय दुनबळे 

नाशिक : सातत्याने वातावरणात होणारे बदल, परतीचा पाऊस यामुळे निर्यातक्षम द्राक्ष उत्पादनात मोठ्या प्रमाणात घट झाल्याने यावर्षी राज्यातून परदेशात होणारी द्राक्ष निर्यात निम्म्यावर येणार असली तरी निर्यातक्षम द्राक्षांना चांगला दर मिळण्याचा अंदाज व्यक्त केला जात आहे.

राज्यातून दरवर्षी युरोप, रशिया, बांगलादेश आणि इतर देशात द्राक्षांची मोठ्या प्रमाणात निर्यात केली जाते. राज्यातून होणाºया एकूण द्राक्ष निर्यातीत एकट्या नाशिक जिल्ह्याचा ९० टक्के वाटा आहे. नाशिक जिल्ह्यातील दिंडोरी, निफाड, सटाणा, कळवण आदी तालुक्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात निर्यातक्षम द्राक्ष पिकविली जातात. यावर्षी बदलत्या हवामानाचा आणि परतीच्या पावसाचा द्राक्षांना चांगलाच फटका बसला असून, निर्यातक्षम द्राक्षांचे उत्पादन निम्म्यावर आले आहे. हवामान सर्वसामान्य आणि द्राक्षाला पोषक असले तर एक एकर क्षेत्रातून शेतकऱ्याला साधारणत: १० ते १२ टन उत्पादन मिळत असते. यावर्षी हे प्रमाण खूपच कमी झाले असून, शेतकऱ्यांच्या हाती केवळ दोन ते तीन टन (निर्यातक्षम) माल लागत आहे. बहुतेक ठिकाणी कमीअधिक प्रमाणात हीच स्थिती असल्याने त्याचा राज्याच्या एकूण निर्यातीवर परिणाम होणार असल्याचे द्राक्ष निर्यातदार तुषार भास्करराव शिंदे यांनी ‘लोकमत’शी बोलताना सांगितले.

गतवर्षी राज्यातून एकूण ९६०० कंटेनर द्राक्षांची निर्यात झाली होती. त्यातील १२०० ते १४०० कंटेनर यूके, ७२०० कंटेनर युरोप आणि १३०० कंटेनर माल बांगलादेश आणि इतर परदेशी बाजारपेठेत गेला होता. एका कंटेनरमध्ये साधारणत: १२००० ते १४४०० किलो माल असतो. सर्वसामान्यपणे ५, ८.५० आणि ९ किलो याप्रमाणे द्राक्षांची बॉक्स पॅकिंग केली जाते. कंटेनरमध्ये कोणत्या वजनाचे बॉक्स भरलेले आहेत त्यानुसार कंटेनरमधील एकूण मालाचे वजन ठरते.

गत वर्षी सुमारे सव्वादोन लाख टन द्राक्षांची निर्यात झाली होती. मागील वर्षाच्या तुलनेत यावर्षी राज्यभरातून केवळ पाच ते सहा हजार कंटेनर माल परदेशी बाजारपेठेत जाण्याचा अंदाज आहे. यावर्षी जानेवारी महिन्यात निर्यातक्षम मालाचे प्रमाण कमी राहील. १५ फेब्रुवारीनंतर मार्च महिन्यात निर्यात चांगली राहू शकते. एप्रिल महिन्यात निर्यातीवर २० टक्क्यांनी फरक पडू शकतो, असा अंदाज सह्याद्री फार्म्स प्रोड्युसर कंपनीचे चेअरमन विलास शिंदे यांनी वर्तविला आहे.

निर्यातक्षम द्राक्षांना मागील वर्षी सुरुवातीला ७० ते ७५ रुपये किलोचा दर मिळाला होता. यावर्षी दर चांगले राहण्याचा अंदाज असून, बागलाण तालुक्यात सध्या निर्यातक्षम द्राक्षांना १०० ते ११५ रुपये दर मिळत आहे. परदेशात पांढरे, लाल आणि काळ्या अशा तीनही द्राक्षांना चांगली मागणी आहे. पांढरे थॉमसन या वाणाच्या द्राक्षांना सध्या १०० ते ११५ रुपये, लाल क्रिमसनला १४५ ते १६० रुपये किलोचा दर मिळत असून, काळ्या वाणाचे दर अद्याप जाहीर झाले नसले तरी या वाणालाही १२५ रुपयांपासून पुढे दर मिळण्याचा अंदाज वर्तविला जात आहे. नाशिक जिल्ह्यातून सर्वच वाणांची निर्यात होत असते, तर नाशिकपाठोपाठ द्राक्ष पिकविणाºया सांगली जिल्ह्यातील सोनाका, माणिक, चमण या लांब आकाराच्या द्राक्षांना चांगली मागणी असते.

परदेशात भारतीय द्राक्षांना पेरू, चिली आणि इजिप्त या देशांमधील द्राक्षांशी स्पर्धा करावी लागते. पेरू आणि चिलीमधील पीकस्थिती चांगली असेल तर त्याचा आपल्याकडील दरावर परिणाम होत असतो. इजिप्तमधून सध्या अर्ली द्राक्षही येऊ लागली आहेत. या देशांमधील माल संपल्यानंतर १५ ते २० मार्चनंतर केवळ आपल्याकडील माल असल्याने फारशी स्पर्धा नसते.

नाशिक जिल्ह्यात सध्या एकूण द्राक्ष लागवडीपैकी ४० टक्के माल निर्यातक्षम असून, फेब्रुवारीपासून हा माल निघण्यास सुरुवात होण्याचा अंदाज आहे. यावर्षी उभ्या असलेल्या पिकाचा अंदाज पाहता निर्यातीसाठी द्राक्ष कमी उपलब्ध होतील, मात्र उपलब्ध मालाला चांगला दर मिळेल, असा अंदाज वर्तविण्यात येत आहे.

नेदरलँडला पसंती
द्राक्ष निर्यातदारांची नेदरलॅँडला सर्वाधिक पसंती असल्याचे दिसून येत असून, मागील चार वर्षांत दहा प्रमुख विदेशी बाजारपेठांपैकी नेदरलॅँडला सर्वाधिक द्राक्ष निर्यात झाल्याचे दिसून येते. रशिया आणि यूकेतही भारतीय द्राक्षांना चांगली मागणी असल्याने या देशांतील बाजारपेठांंमध्येही मोठ्या प्रमाणात द्राक्षांची निर्यात होत असल्याचे दिसून येते.

परतीच्या पावसामुळे सप्टेंबरमधील माझ्या चार प्लॉटवरील द्राक्षांचे नुकसान झाले आहे. यातून उत्पादन खूपच कमी निघेल. सप्टेंबरच्या बागांना दर नसला तरी आॅक्टोबरच्या बागांना चांगला दर मिळेल. पावसाचा या बागांवर फारसा परिणाम झालेला नाही. पावसामुळे द्राक्षांवर डावणीबरोबरच कूजचा प्रादुर्भाव झाला आहे. त्यामुळे मोठे नुकसान झाले असून, उत्पादनावर परिणाम होईल. सध्या निर्यातक्षम थॉमसनला १०० ते १२० रुपये प्रतिकिलोचा दर मिळत आहे.
- चंद्रभान जाधव, द्राक्ष उत्पादक शेतकरी, निफाड