आकाशाच छत पांघरणारी माय- लेकरं

हरवलेली माणसं  : नंदूभाऊ आणि आरतीताईच्या मायेच्या घरट्याला पाय लागताच आम्हाला समाधान वाटलं. आम्हाला पालवे कुटुंबियांच्या समर्पक सेवावृत्तीची अनुभूती असल्याने नाझिमा आणि सोहेल यांच्या भविष्याची काळजी मिटल्याचा विश्वास येत होता. सोहेलच्या वयाची तीन मुलं तिथं शिक्षण घेत होती. नाझिमावर सहा महिन्यांच्या आत बरी होईल, असा विश्वास नंदूभाऊंनी देताच आम्हाला मोहीम यशस्वी झाल्याचा विश्वास आला. आता जवळपास तीन महिने होऊन गेलेत. सोहेल शिकू लागलाय. त्याची आई उपचाराला चांगला प्रतिसाद देत आहे. दोघेही सेवासंकल्पाच्या परिवारात रमली आहेत. 

- दादासाहेब थेटे

तुमची दोन्ही पाखरं शांत झोपी गेलीयेत! आरतीताईच्या या मेसेजमुळे कित्येक दिवसांनंतर काल रात्री मलाही शांत झोप लागली. एक मनोरुग्ण आई आणि तिचा अल्लड, अवखळ मुलगा देशी रोडच्या कोपऱ्यावर अंधाराच्या आडोशाला थंडी पावसात उघड्यावरच झोपायचे. दिवसभर पायाला भिंगरी लावून शहरातील उष्ट्या पात्यावर आणि लोकांनी दिलेल्या अन्नावर पोटाची गुजराण करायचे. मुलगा तर एवढा चुणचुणीत होता की, शहरातल्या अनेक पोरांशी त्याची ओळख झालेली. यात्रेत जाणाऱ्या पोराच्या हातातले खेळणे पाहून यालाही त्या खेळण्याचा मोह व्हायचा. पतंग उडवायला त्याला भलत आवडत होतं. जुनेदभाईच्या दुकानासमोर त्याला पतंग उडवताना पाहून तर मन भरुन आलं होतं. 

रस्त्यावर खेळणाऱ्या पोरांनी आपल्याला खेळात घ्यावं, आपल्याशी खेळावं एवढीच त्याची माफक अपेक्षा असायची. उगाच कुणाच्या वस्तूला हात लावला म्हणून त्याला कित्येकदा मार खायची वेळ यायची. दिवसभर माणसाचं, माणसांच्या पोरांचं, पोरांच्या खेळण्याचं निरीक्षण करून हे लेकरू रस्त्यावरच आपल्या आईच्या कुशीत झोपायचं. कधी कधी बेवडे लोक या माय-लेकरांना झोपेतून उठवून त्रास द्यायचे. कधी देशी रोडवर होणाऱ्या गोंधळाने त्यांची झोप उडायची. महिन्यापूर्वीच पोलीस प्रशासनाच्या सर्व संमत्या मिळवून दोघांचीही व्यवस्था लावण्याची प्रक्रिया सुरू असतानाच ही दोघेही १५ ते २० दिवस शहर सोडून निघून गेले. आम्ही त्यांचा खूप शोध घेतला; पण ते आम्हाला सापडले नाही. आठवड्यापूर्वी ते परत अंबडमध्ये दिसून आले. दोन्ही माय-लेकरांसाठी आमचे प्रयत्न सुरू आहेत हे सोशल मीडियावरून अनेकांना समजलं होतं. त्यातील काही लोकांनी आम्हाला फोन करून माय-लेकराबद्दल माहिती कळवली.

२० दिवसांनंतर आम्ही या दोघांना भेटायला गेलो. सोहेलनं मला पाहताच ओळखलं होतं. त्याला पैसे, कपडे, खेळणी काहीच नको होतं. त्याच्याशी मैत्री करून त्याचा विश्वास मिळवण्यासाठी आम्ही खूप प्रयत्न केले; पण तरीही तो अबोलच होता. शाहरुखभाईंशी मात्र त्याची जेमतेम दोस्ती जुळली होती. त्यांच्या मोबाईलवर खेळायला तो समशेर मशीदकडे जायचा. याच मशिदीसमोर एका रात्री ११ वाजता ही माय-लेकरं झोपलेली असताना, डुकराने सोहेलचा पाय तोंडात पकडल्याचे पाहून शाहरुखभाई व मज्जूभाई यांनी त्याला त्या डुकरापासून वाचवले होते. ही घटना कोणत्याही माणसाची झोप उडवणारी होती. एवढं निष्ठुर जगणं कुणाच्याच वाट्याला यायला नको होतं, ते सोहेल आणि त्याच्या आईच्या नशिबी आलं होतं. त्या दिवसापासून सोहेल प्रत्येक क्षण माझ्या डोळ्यासमोर उभा राहत होता; पण कायद्यावर चालणाऱ्या आपल्या व्यवस्थेत अनेक कायदेशीर बाबी पूर्ण करूनच या दोघांच पुनर्वसन शक्य होणार होतं. नंदू भाऊंनी पुनर्वसनासाठी हिरवा कंदिल दाखवला होता; पण महिला व बालकल्याण समितीची परवानगी मिळवण्यासाठी प्रयत्न सुरू झाले. इकडं सोहेलच्या आईच्या डोक्यात आळ्या झाल्याचं समजल्यानंतर मन अधिकच सुन्न झालं होत. पाष्टे सर, गणेश तात्या, जिगे सर, मोईन भाई या मंडळींना घेऊन पोलीस स्टेशनपासून ते या माय-लेकरांच्या पाठीमागे आमचा राबता सुरू झाला होता.

शेवटी संपत खांडेकर व संतोष दाभाडे यांच्या मदतीने महिला व बालकल्याण समितीची परवानगी मिळाली. दिवस ठरला. जुनेदभाईच्या दुकानासमोर ही माय-लेकरं जुनेदभाईंनी सकाळपासून रमवून ठेवली होती; पण ऐनवेळी महिला सरकारी कर्मचारी, गाडी व पोलीस प्रक्रिया पार पाडण्यासाठी पोलीस स्टेशनवरून परत येईपर्यंत ते दोघेही देशी रोडकडे निघून गेले होते. त्यांचा पाठलाग करून त्यांना आम्ही देशी रोडवरच गाठलं. त्यांना गाडीत चढवताना अख्खा गच्च भरलेला रस्ता बघे होऊन आमच्याकडे बघत होता. बघ्यांनी गर्दी केली होती. जिगे सर व अशोक दादा, तात्या, जुनेदभाई, शाहरुखभाई, मुज्जूभाई या सर्वांच्या सहकार्याने आमची टीम सेवासंकल्पच्या रस्त्यानं गाडी निघाली होती. नाझिमाला ‘आम्ही तुमचे भाऊ आहोत. तुमच्या उपचारासाठी तुम्हाला घेऊन जातोय,’ असा विश्वास बसल्यानंतर ती काहीशी निवांत झाली होती. तरीही मनातून ती घाबरलेलीच होती.