पक्षी निरीक्षण, छंदच नव्हे तर बरेच काही !

लोकमत न्यूज नेटवर्क

नागपूर : देशभर पसरलेल्या कोरोनाच्या संक्रमणामुळे लोकांचा आता दृष्टिकोनच बदलला आहे. आबालवृद्धांपासून सर्वांवर त्याचा परिणाम झाला आहे. हे आता लोक मान्यही करायला लागले आहेत. या संक्रमणाचा पर्यावरणावर सकारात्मक परिणाम झाला. लोक निसर्ग आणि वातावरणाबद्दल अधिक जागरूक झाले. त्यांनी लहान-मोठ्या गोष्टींचे निरीक्षण सुरू केले आणि स्वतःला मानसिक आणि शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी बरेच छंदही निवडले.

गेल्या वर्षी कोविडने जगावर धडक दिली. या काळात नागपूरकरांनी गांभीर्याने घेतलेल्या अनेक गोष्टींपैकी एक म्हणजे पक्षी निरीक्षण ! नागपुरात निसर्ग आणि पक्षी निरीक्षणात गुंतलेले अनेक गट, व्यक्ती, संस्था आहेत. पक्षी निरीक्षणाकडे वळण्यामागे अनेकांची वेगवेगळी कारणे आहेत. वयोमानापरत्वे आणि व्यक्तींमध्ये आणि व्यक्तींमध्ये ती भिन्न आहे.

आयटी प्रोफेशनल आकाश जगताप हे मूळचे नागपूरचे नव्हेत. येथे आले आणि ते पक्षी निरीक्षणासाठी जाऊ लागले. ते म्हणाले, रोगाच्या संक्रमणाच्या काळात स्वतःला संतुलित ठेवण्याची गरज आहे. निसर्गात जाऊन ताजी हवा शोषून घेण्याएवजी अनेकजण लॅपटॉपवर स्क्रीनला किंवा मोबाईलला चिकटलेले असतात. मात्र नागपूरकरांना पक्षी निरीक्षणाला जाण्याचा आणि निसर्गात रमण्याचा खरोखरच मोठा विशेषाधिकार मिळाला आहे, जो इतर महानगरांना नाही.

आर्केच्युरीची विद्यार्थिनी आणि नवोदित निसर्ग छायाचित्रकार रेणुका गिरडे म्हणाली, आम्ही कावळा आणि चिमणी आणि प्राण्यांच्या गोष्टी ऐकत मोठे झालो, मात्र करिअरच्या नादात नंतर ते विसरलो. साथीच्या रोगाने निसर्गाच्या अस्तित्वाचे सार उमगले. पक्षी निरीक्षणाकडे जाण्याची आपली संकल्पना जास्तीत जास्त पक्ष्यांच्या प्रजाती शोधणे आणि त्याबद्दल इतरांनाही जाणीव करून देणे हा आहे.

अभियांत्रिकीचा विद्यार्थी असलेला उत्साही पक्षी निरीक्षक आणि पर्यावरणीय शिक्षक चेतन पांडे म्हणतो, पक्षी हे सर्वोत्कृष्ट जैविक संकेतक आहेत. त्यांचे निरीक्षण केले तर आपल्या सभोवतालचे बरेच काही शिकता येईल. जिथे घाण व मानवी कचरा आहे, तेथे ब्लॅक पतंग फिरताना आढळेल, अर्थात ते ठिकाण खराब असल्याचे दर्शविते. कॉमन किंगफिशर आढळेल तिथे पाणी प्रदूषित होत नाही आणि ते ताजे असते. घुबड हे उंदीर आणि सरड्यांची संख्या कमी ठेवण्यास मदत करतात.

ग्रोविल फाऊंडेशनचे संस्थापक आणि पर्यावरण धर्मगुरू डॉ. अभिक घोष म्हणतात, पक्षी निरीक्षकांनी आणि निसर्गप्रेमींनी नागपुरात पक्ष्यांच्या सुमारे ३७० प्रजाती नोंदविल्या आहेत. अंबाझरी बॅकवॉटर्स, बायो डायव्हर्सिटी पार्क, सेमिनरी हिल्स, गोरेवाडा तलाव अशी जलसंपदा व ठिकाणे हा नागपूरसाठी ठेवा आहे. येथे पक्षी भरपूर सापडतील व त्यांना निसर्गासह राहण्याचा आनंद मिळेल.