शहरात आपट्याचे अवघे १५३ वृक्ष
By लोकमत न्यूज नेटवर्क | Published: September 27, 2017 12:45 AM2017-09-27T00:45:19+5:302017-09-27T00:45:24+5:30
चार दिवसांवर दसरा सण येऊन ठेपला आहे आणि दसºयाला सोने म्हणून आपट्याची पाने वाटण्याची प्रथा आहे. महापालिकेच्या वतीने सध्या सुरू असलेल्या वृक्ष गणनेत शहरात आपट्याची १५३ झाडे आढळून आली आहेत. दसºयाला या वृक्षाच्या फांद्या अक्षरश: ओरबडल्या जातील. निर्दयपणे त्यावर कुºहाड चालविली जाईल. त्यामुळे फेबु्रवारी-मार्चमध्ये बहर येणारा हा वृक्ष बोडका, खुरटलेलाच असतो. संस्कृतमध्ये ‘वनराज’ म्हणून गौरविला गेलेला हा वृक्ष आयुर्वेदिकदृष्ट्या औषधी म्हणून गणला जातो.
नाशिक : चार दिवसांवर दसरा सण येऊन ठेपला आहे आणि दसºयाला सोने म्हणून आपट्याची पाने वाटण्याची प्रथा आहे. महापालिकेच्या वतीने सध्या सुरू असलेल्या वृक्ष गणनेत शहरात आपट्याची १५३ झाडे आढळून आली आहेत. दसºयाला या वृक्षाच्या फांद्या अक्षरश: ओरबडल्या जातील. निर्दयपणे त्यावर कुºहाड चालविली जाईल. त्यामुळे फेबु्रवारी-मार्चमध्ये बहर येणारा हा वृक्ष बोडका, खुरटलेलाच असतो. संस्कृतमध्ये ‘वनराज’ म्हणून गौरविला गेलेला हा वृक्ष आयुर्वेदिकदृष्ट्या औषधी म्हणून गणला जातो. त्यामुळे, शहरात आपट्याच्या वृक्षांची मोजकी संख्या पाहता त्यावर कुºहाड चालविण्याऐवजी आपट्याचे रोप वाटून दसºयाचे सोने लुटता येईल काय, असा प्रयत्न होण्याची गरज निर्माण झाली आहे. दसरा अर्थात विजयादशमीला सोने म्हणून आपटा वृक्षाची पाने वाटण्याची प्रथा पूर्वापारपासून चालत आलेली आहे. त्याबाबतचे संदर्भ रामायण-महाभारतातही दिले जातात. विजयादशमीच्या पार्श्वभूमीवर शहरात आपटा वृक्षाची पाने प्रामुख्याने, आदिवासी भागातून मोठ्या प्रमाणावर विक्रीसाठी येतात. या पानांच्या विक्रीतून आदिवासी बांधवांची कमाई होत असली तरी, आयुर्वेदियदृष्ट्या बहुगुणी औषधी वनस्पती असलेल्या या वृक्षाला अक्षरश: ओरबाडले जाते. त्यामुळे या वृक्षाची प्रजातीही कमी कमी होत चालल्याचा दावा वनस्पतीतज्ज्ञ करत आले आहेत. नाशिक शहरात सध्या महापालिकेच्या वतीने वृक्ष गणना सुरू आहे. आतापर्यंत १८ लाख ६६ हजार वृक्षांची गणना झालेली आहे. त्यात, आपटा वृक्षांची संख्या अवघी १५३ इतकी आढळून आली आहेत. या वृक्षाचे जतन होण्याची जबाबदारी सर्वांचीच आहे. आपटा या वृक्षाला ‘अश्मंतक’ म्हणजे दगडांचा, खडकांचा नाश करणारा, असेही म्हटले जाते. त्यामुळे मूतखडा तसेच पित्त व कफदोषांवर हा वृक्ष उपयुक्त मानला जातो. उष्मांक मूल्य भरपूर असल्याने सरपण, इंधनासाठीही त्याचा उपयोग होतो, तर त्याच्या राखेत लोह, चुना, पोटॅश, मॅग्नेशियम, गंधक, सोडियम व स्फुरद आदी संयुगे असतात. त्यामुळे खत म्हणूनही त्याचा उत्तम वापर होतो. जमिनीची धूप थांबविण्यासाठी लावल्या जाणाºया या वृक्षाची तोड थांबविण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर जनप्रबोधन होणे गरजेचे आहे. त्यासाठी, दसºयाला सोने म्हणून आपट्याची पाने वाटण्याऐवजी आपटा वृक्षाचे रोप भेट देण्याची
प्रथा सुरू केली तर शहरात आपटा वृक्षांची संख्या दीडशेवरून दीड हजारांवर जाण्यास मदत होऊ शकते.
आपटा समजून कांचन वृक्षावर कुºहाड
आपटा वृक्षाची संख्या कमी होत चालल्याने आपट्याच्या पानासारखीच दिसणारी कांचन वृक्षाची पाने बाजारात आपटा म्हणून विक्रीला आणली जातात. त्यामुळे कांचन वृक्षावरही कुºहाड चालवून त्याची बेसुमार कत्तल होत असते. नाशिक शहरात ३४७७ कांचन वृक्ष आढळून आले आहेत. आपटा आणि कांचन वृक्षाच्या पानांमध्ये साम्य आढळून येत असल्याने आपटा म्हणूनच कांचनची पाने सोने म्हणून वाटली जातात.