घोटाळ्याने बडोदा बँक हादरली!

बँक आॅफ बडोदा या राष्ट्रीयीकृत बँकेच्या दिल्लीतील अशोक विहार शाखेत बनावट कंपन्यांच्या नावे सुमारे ६,१०० कोटी रुपये मूल्याचे अमेरिकी डॉलर हाँगकाँगला पाठविले जाण्याच्या

- नबीन सिन्हा,  नवी दिल्ली
बँक आॅफ बडोदा या राष्ट्रीयीकृत बँकेच्या दिल्लीतील अशोक विहार शाखेत बनावट कंपन्यांच्या नावे सुमारे ६,१०० कोटी रुपये मूल्याचे अमेरिकी डॉलर हाँगकाँगला पाठविले जाण्याच्या घोटाळ्याच्या संदर्भात संयुक्त कारवाई करीत केंद्रीय गुन्हे अन्वेषण विभाग (सीबीआय), सक्तवसुली संचालनालय (ईडी) आणि गंभीर गुन्हे तपास कार्यालयाच्या (एसएफआयओ) पथकांनी शनिवारी या बँकेच्या विविध शाखांवर धाडी घातल्या.
बँकेतील अधिकाऱ्यांच्या संगनमताने अधिकृत बँकिंग व्यवहारांच्या माध्यमातून काळा पैसा पांढरा करण्याचा हा महाघोटाळा असल्याचे समोर येत आहे. अंतर्गत हिशेब तपासणीत हे संशयास्पद व्यवहार उघड झाल्यानंतर बँकेनेच नोंदविलेल्या तक्रारीवरून ‘सीबीआय’ने शुक्रवारी प्राथमिक खबरी अहवाल (पीई) नोंदविला होता.
सीबीआय सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, बँकांच्या शाखा आणि खासगी संपत्तीचीही चौकशी करण्यात आली. बडोदा बँकेच्या अशोक विहार शाखेत सुमारे ५९ कंपन्यांनी उघडलेल्या खात्यांचा कसून तपास केला जात आहे. या कंपन्यांच्या खात्यांमधून हा पैसा हाँगकाँगच्या एचएसबीसी बँकेत हस्तांतरित झाला होता. या कंपन्यांनी हा संपूर्ण पैसा बँकेच्या एकट्या अशोक विहार शाखेतून वळता केला असून, ही सर्व खाती नवीन आहेत, हे विशेष. सीबीआय सूत्रांनी सांगितले की, काही कंपन्यांची नावे समोर आली असून, त्यात विक्ट्रॉक्स इंटरनॅशनल, ग्रेस अ‍ॅशियन एक्सपोर्ट, किंग विनर इंटरनॅशनल, स्टार एक्झिम लिमिटेड आदींचा समावेश आहे. परंतु या कंपन्यांमधील लोकांचा मात्र अद्याप शोध लागलेला नाही.
तपास संस्थेने या प्रकरणी राजधानी दिल्लीत १० लोकांचा शोध घेतला असून, इतर काही शहरांमध्ये शोध घेतला जात आहे. या गंभीर घोटाळ्यात बँकेचे काही अधिकारीसुद्धा सामील असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. कारण एवढ्या मोठ्या रकमेचे हस्तांतरण बँक व्यवस्थापनातील वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या (कार्यकारी संचालक अथवा मुख्य कार्यकारी संचालकस्तरावरील) मंजुरीशिवाय शक्य नाही. शिवाय या व्यवहारात केवायसीचा नियमही धाब्यावर ठेवण्यात आला, अशी माहिती सीबीआयच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने दिली. बहुतांश व्यवहारात १ लाख डॉलर्सपेक्षा कमी रकमेचे हस्तांतरण झाले आहे. म्हणजे अधिकाऱ्यांना असलेल्या मंजुरीच्या अधिकारांची मर्यादा पाळण्यात आली; परंतु नियमांची मात्र पूर्तता झालेली नाही. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे बऱ्याच प्रकरणांत बँकेतर्फे एकाच दिवशी एकाच खात्यातून तीनपेक्षा अधिक व्यवहार झाल्याचे समोर आले आहे, असे सीबीआय सूत्रांनी सांगितले. बँकेच्या अधिकाऱ्यांचा जाबजबाब नोंदविणे सुरू आहे.
दोन अधिकारी निलंबित
अशोक विहार शाखेतील दोन वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना बँकेने तातडीने निलंबित केले असून, अंतर्गत नियमन व्यवस्थेतून एवढा मोठा घोटाळा कसा सुटू शकला, याचीही चौकशी सुरू केली आहे, असे बँकेतील सूत्रांनी सांगितले. मात्र या अधिकाऱ्यांची नावे लगेच उघड केली गेली नाहीत. विशेष म्हणजे नेहमीचा पायंडा मोडून सरकारने आधी सिटीबँकेत असलेल्या पी.एस. जयकुमार यांची बँक आॅफ बडोदाच्या व्यवस्थापकीय संचालक व मुख्य कार्यकारी अधिकारीपदी नेमले आहे. जयकुमार येत्या आठवड्यात सूत्रे हाती घेणार असतानाच हा घोटाळा उघड झाला आहे.
काँग्रेसने केला गौप्यस्फोेट
मोदी सरकारच्या कार्यकाळात बडोदा बँकेच्या एका शाखेतून खरेदीच्या नावावर बनावट कंपन्यांच्या माध्यमाने ६ हजार १७२ कोटी रुपये हाँगकाँगला पाठविण्यात आल्याचा गौप्यस्फोट शुक्रवारी काँग्रेस पक्षाने केला होता. विशेष म्हणजे अंकेक्षण अहवालात हा गैरप्रकार उघडकीस आल्यावरही सरकारने कुठलीही कारवाई केली नाही, असे या पक्षाचे म्हणणे होते. एवढी मोठी रक्कम कुठलीही औपचारिकता पूर्ण न करता देशाबाहेर गेल्याचे दस्तावेजांवरून सिद्ध होत असल्याचा दावा काँग्रेसने केला होता.

व्यवहारांत ५०० पट वाढ
एकट्या अशोक विहार शाखेतून १ आॅगस्ट २०१४ ते यंदाच्या १२ आॅगस्टपर्यंत परकीय चलन परदेशात पाठविण्याचे तब्बल ८,६६७ व्यवहार होणे हे अंतर्गत हिशेब तपासात भुवया उंचावल्या जाण्याचे प्रमुख कारण होते. या शाखेतून केल्या गेलेल्या अशा प्रकारच्या व्यवहारांमध्ये वर्षभरात तब्बल ५०० पट वाढ झाल्याचे दिसून आले. वर्ष २०१४-१५मध्ये या शाखेने २१,५२९ कोटी रुपयांचे परकीय चलन विदेशत पाठविण्याचे व्यवहार केले. त्याआधीच्या वर्षी हा आकडा अवघा ४५ कोटी रुपयांचा होता. यापेकी जेमतेम ८५० व्यवहार उघड झाले.