लोकशाहीचे अनोखे पर्व; प्रजासत्ताक दिनाचे १९५० पासूनचे प्रमुख पाहुणे.. जाणून घ्या एका क्लिकवर

संदीप आडनाईक, उपमुख्य उपसंपादक, कोल्हापूर

२६ जानेवारी १९५० रोजी नव्याने स्वातंत्र्य मिळालेल्या देशाने संविधान अंमलात आणून लोकशाहीतील एका नव्या पर्वाची सुरुवात केली होती. म्हणून दरवर्षी २६ जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय दिन म्हणून साजरा केला जातो. १९५० पासून प्रजासत्ताक दिनानिमित्त दुसऱ्या देशाच्या राष्ट्रप्रमुखाला भारतात आमंत्रित केले जाते.

देशाला ब्रिटिशांपासून १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी स्वातंत्र्य मिळाले. तेव्हा स्वतःचे स्वतंत्र संविधान नव्हते. कायदे हे भारतीय राज्य शासनाच्या १९३५ सालच्या कायद्यावर (कलमावर) आधारित होते. २९ ऑगस्ट १९४७ रोजी डॉ. बाबासाहे आंबेडकर यांच्या अध्यक्षतेखाली स्वतंत्र भारताचे संविधान तयार करण्यासाठी मसूदा समिती स्थापना केली. या समितीने संविधानाचा मसुदा तयार करून तो सभेपुढे ४ नोव्हेंबर १९४७ रोजी सादर केला. संविधान समितीने सादर केलेले देशाचे संविधान डॉ. आंबेडकर यांनी स्वीकारले. जवाहरलाल नेहरू यांनी ३१ डिसेंबर १९२९ रोजी लाहोरजवळ रावी नदीकाठी अशोक चक्रांकित तिरंगा ध्वज फडकावून पूर्ण प्रजासत्ताकाची घोषणा केली होती. त्याची आठवण म्हणूनही २६ जानेवारी हा दिवस राज्यघटना अंमलात आणण्यासाठी निवडण्यात आला. यानिमित्ताने देशात प्रजासत्ताक दिन साजरा केला जाऊ लागला.

दर वर्षी २६ जानेवारी रोजी राजधानी नवी दिल्लीत भव्य संचलन होते. प्रमुख पाहुण्यांसोबत राष्ट्रपतींचे आगमन होते. राष्ट्रगीत सुरू होताच राष्ट्रपती ध्वजारोहण करतात आणि तोफांची सलामी दिली जाते. त्यानंतर देशासाठी शौर्य गाजवलेल्या सैनिकांना राष्ट्रपतींच्या हस्ते अशोक चक्र आणि कीर्ती चक्र हे मुख्य पुरस्कार देण्यात येतात. या कार्यक्रमासाठी प्रमुख पाहुणे म्हणून परराष्ट्रीय राष्ट्राध्यक्षांना निमंत्रण दिले जाते. नौदल, पायदल, वायुसेना अशा भारतीय फौजांचे वेगवेगळे सेनाविभाग यावेळी घोडदळ, पायदळ, तोफखाना, पृथ्वी, अग्नी अशी क्षेपणास्त्रे, अद्ययावत शस्त्रे, रणगाडे यांच्यासह संचलन करतात. राष्ट्रपती त्यांची मानवंदना स्वीकारतात. संचलनाबरोबरच देशातील विविध संस्कृतींची झलक असलेले प्रत्येक राज्यांचे चित्ररथही या संचलनात सहभागी होतात. 

१९५० पासून प्रजासत्ताक दिनानिमित्त दुसऱ्या देशाच्या राष्ट्रप्रमुखाला भारतात आमंत्रित केले जाते. भारत सरकार प्रजासत्ताक दिनाच्या उत्सवाच्या सहा महिने आधी राज्याच्या प्रमुखांना किंवा सरकारला आमंत्रण पाठवते. दोन्ही देशांमधील द्विपक्षीय संबंधांना चालना देणे आणि भारतीय संस्कृतीची विविधता आणि समृद्धी दर्शवणे हा यामागचा हेतू आहे. यंदाच्या प्रजासत्ताक दिनासाठी स्वर्णिम भारत-विरासत आणि विकास" अशी संकल्पना आहे.

१९५० पासूनचे हे आहेत प्रमुख पाहुणे

वर्ष  - प्रमुख अतिथी - देश
१९५० - राष्ट्रपती सुकर्णो, इंडोनेशिया
१९५१ -राजा त्रिभुवन बीर बिक्रम शाह, नेपाळ
१९५२ -कोणालाही आमंत्रण नाही
१९५३ -कोणालाही आमंत्रण नाही
१९५४- राजा जिग्मे दोर्जी वांग्चुक भूतान
१९५५ - गव्हर्नर जनरल मलिक गुलाम मुहम्मद, पाकिस्तान
१९५६ -प्रधानमंत्री नोबुसुके किशी, जपान
१९५७ -संरक्षण मंत्री जॉर्जी झुकोव्ह, युएसएसआर
१९५८ - मार्शल ये जियानिंग, चीन
१९५९-ड्यूक ऑफ एडिनबर्ग प्रिन्स फिलिप, युनायटेड किंगडम
१९६०- राष्ट्रपती क्लिमेंट वोरोशिलोव्ह, सोव्हियेत संघ
१९६१-राणी एलिझाबेथ दुसरी, युनायटेड किंग्डम
१९६२ - पंतप्रधान विगो कॅम्पमन, डेन्मार्क
१९६३ - राजा नोरोडोम सिंहनौक, कंबोडिया
१९६४-चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ लॉर्ड लुईस माउंटबॅटन, युनायटेड किंगडम
१९६५ -खाद्य व शेतीमंत्री राणा अब्दूुल हमीद, पाकिस्तान
१९६६-कोणालाही आमंत्रण नाही
१९६७ -राजा मोहम्मद जहीर शाह, अफगाणिस्तान
१९६८ -पंतप्रधान अलेक्सेइ कोसिजिन, सोव्हियेत संघ आणि राष्ट्रपती जोसेफ ब्रोझ टिटो, युगोस्लाव्हिया
१९६९ -पंतप्रधान टोडोर झिव्हकोव्ह, बल्गेरिया
१९७०- राजा बॉडोइन, बेल्जियम
१९७१-राष्ट्रपती ज्युलिअस न्यरेरे, टांझानिया
१९७२-पंतप्रधान शिवसागर रामगुलाम, मॉरिशस
१९७३-राष्ट्रपती मोबुटु सेसे सेको, झैर ध्वज झैर
१९७४-राष्ट्रपती मार्शल जोसेफ ब्रॉझ टिटो ,युगोस्लाव्हिया आणि पंतप्रधान सिरिमावो भंडारनायके, श्रीलंका
१९७५-राष्ट्रपती केनेथ कॉंडा, झांबिया
१९७६-पंतप्रधान जाक शिराक, फ्रान्स
१९७७-प्रथम सचिव एडवर्ड जिरिएक,पोलंड
१९७८ -राष्ट्रपती पॅट्रिक हिलेरी, आयर्लंडचे प्रजासत्ताक,
१९७९-पंतप्रधान माल्कम फ्रेझर, ऑस्ट्रेलिया
१९८०-राष्ट्रपती व्हॅलेरी जिस्कॅर देस्तें, फ्रान्स
१९८१ -राष्ट्रपती होजे लोपेझ पोर्तियो, मेक्सिको
१९८२-राजा हुआन कार्लोस पहिला, स्पेन
१९८३-राष्ट्रपती शेहु शगारी, नायजेरिया
१९८४-राजा जिग्मे सिंग्ये वांग्चुक, भूतान
१९८५-राष्ट्रपती राउल अल्फोन्सिन,आर्जेन्टिना
१९८६-पंतप्रधान आंद्रिआस पापेन्द्रु, ग्रीस
१९८७-राष्ट्रपती ॲलन गार्शिया,पेरू
१९८८-राष्ट्रपती जूनिअस रिचर्ड जयवर्धने, श्रीलंका
१९८९-जनरल सेक्रेट्री ङुयेन वॅन लिन्ह, व्हियेतनाम
१९९०-पंतप्रधान अनिरुद्ध जगन्नाथ, मॉरिशस
१९९१-राष्ट्रपती मॉमून अब्दुल गय्यूम, मालदीव
१९९२-राष्ट्रपती मारिओ सोआरेस, पोर्तुगाल
१९९३-पंतप्रधान जॉन मेजर,युनायटेड किंग्डम
१९९४-पंतप्रधान कोह चोक थोंग, सिंगापूर
१९९५-राष्ट्रपती नेल्सन मंडेला, दक्षिण आफ्रिका
१९९६-राष्ट्रपती डॉ. फर्नान्डो हेनरिके कार्दोसो, ब्राझील
१९९७-पंतप्रधान बसदेव पांडे, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो
१९९८-राष्ट्रपती जॅक शिराक, फ्रान्स
१९९९-राजा वीरेंद्र वीर विक्रम शाह देव, नेपाळ
२०००-राष्ट्रपती ओलुसेगुन ओबासान्जो, नायजेरिया
२००१-राष्ट्रपती अब्देलअझीझ बुटेफ्लिका,अल्जीरिया
२००२-राष्ट्रपती कस्साम उतीम, मॉरिशस
२००३-राष्ट्रपती मोहम्मद खातामी, इराण
२००४-राष्ट्रपती लुईझ इनाचियो लुला दा सिल्व्हा, ब्राझील
२००५-राजा जिग्मे सिंग्ये वांग्चुक, भूतान
२००६-देशध्वज अब्दुल्ला बिन अब्देलअझीझ अल-सौद, सौदी अरेबिया
२००७-राष्ट्रपती व्लादिमिर पुतिन, रशिया
२००८-राष्ट्रपती निकोला सार्कोझी, फ्रान्स
२००९-राष्ट्रपती नुरसुल्तान नझरबायेव, कझाकस्तान
२०१०-राष्ट्रपती ली म्युंग बाक, दक्षिण कोरिया
२०११-राष्ट्रपती सुसिलो बांबांग युधोयोनो, इंडोनेशिया
२०१२-पंतप्रधान यिंगलक शिनावत, थायलंड
२०१५-राष्ट्रपती बराक ओबामा, अमेरिका
२०१६-राष्ट्रपती फ्रान्स्वॉ ओलांद, फ्रान्स
२०१७-राजपुत्र शेख मोहम्मद बिन झायेद अल नाह्यान, संयुक्त अरब अमिराती
-२०१८ : सुलतान हसनल बोलकिया, ब्रुनेई, पंतप्रधान हुन सेन, कंबोडिया, राष्ट्राध्यक्ष, जोको विडोडो, इंडोनेशिया, पंतप्रधान थोंग्लोन सिसोलिथ, लाओस, पंतप्रधान नजीब रझाक, मलेशिया, राज्य सल्लागार आंग सान स्यू की, म्यानमार, राष्ट्राध्यक्ष रॉड्रिगो रोआ दुतेर्ते, फिलिपाइन्स, पंतप्रधान ली सिएन लूंग, सिंगापूर, पंतप्रधान प्रयुत चान-ओ-चा, थायलंड, पंतप्रधान गुयेन जुआन फुक, व्हिएतनाम. ( १० आशियान देशांचे प्रमुख)
-२०१९ : राष्ट्रपती सिरिल रामफोसा, दक्षिण आफ्रिका
-२०२० : राष्ट्रपती जैर बोल्सोनारो, ब्राझील
-२०२१ : पंतप्रधान बोरिस जॉन्सन, युनायटेड किंगडम
-२०२२ : कोरोनामुळे कोणालाही आमंत्रण नाही
-२०२३ : इजिप्तचे राष्ट्रपती अब्देल फताह अल-सिसी
-२०२४ : फ्रान्सचे राष्ट्रपती इम्यॅन्युअल मॅकरॉन
-२०२५ : इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती प्रबोवो सुबियांतो