फक्त मुंबई, दिल्लीसारख्या बड्या शहरांतच नव्हे; गाव-खेड्यांमध्येही श्वास घ्यायला होतोय त्रास

हवा प्रदुषणाची समस्या संपूर्ण देशभरात चिंताजनक

Air Pollution in India and Mumbai : मुंबईसह देशभरात प्रदूषण ही आता मोठी समस्या बनली आहे. दिल्लीतील परिस्थिती अशी आहे की सकाळपासून संध्याकाळपर्यंत आकाश धुरकट दिसत आहे. मुंबईसारख्या शहरात धुळीचे कण हवेत तरंगत आहेत. प्रदूषणामुळे लोकांना आरोग्याच्या समस्या भेडसावू लागल्या आहेत. मात्र, ही स्थिती केवळ दिल्ली-एनसीआर किंवा मेट्रो शहरांमध्येच नाहीत. प्रदूषणमुक्त समजल्या जाणाऱ्या ग्रामीण भागातही आता प्रदुषणाची समस्या भेडसावू लागली असल्याचे बोलले जात आहे.

विश्लेषणातून असे दिसून आले आहे की वायू प्रदूषण ही भारतातील एक महत्त्वाची समस्या आहे, जी ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही लोकसंख्येला प्रभावित करत आहे. PM २.५ सारखे धोकादायक हवाई कण देशभरात दिसले आहेत. वायू प्रदूषण विशिष्ट क्षेत्रांपुरते मर्यादित नाही, तर देशव्यापी चिंतेचा विषय आहे. क्लायमेट ट्रेंड्सने याबाबत डेटाचे विश्लेषण केले, त्यानंतर धक्कादायक तथ्ये समोर आली. आकडेवारीवरून असे दिसून आले की PM ची पातळी शहरांमध्ये जितकी जास्त आहे तितकीच ती ग्रामीण भागातही आहे.

PM (पार्टिक्युलेट मॅटर) कण हे हवेतील द्रव आणि घन कणांचे मिश्रण आहेत. ते सूक्ष्म कणांपासून धूर, काजळी, द्रव कण आणि धूळ यासारख्या कणांपर्यंत असू शकतात. हे कण अनेक आकाराचे आहेत, त्यांच्या आकारानुसार त्यांना 3 श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहे. PM10 खडबडीत असतात आणि उघड्या डोळ्यांनी पाहता येतात. PM2.5 हे सूक्ष्म कण आहेत आणि PM1 हे अति-सूक्ष्म कण आहेत.

AQLI (एअर क्वालिटी लाइफ इंडेक्स) नुसार, हे कण हवेच्या प्रदूषणाची पातळी आहेत ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीचे आयुष्य 2.2 वर्षे कमी होते. यामुळे सीओपीडी, दमा यासारखे गंभीर आजार होऊ शकतात. हे काही गंभीर आजारांपेक्षा जास्त प्राणघातक आहेत. इंडो-गंगेटिक प्लेन (IGP) राज्ये आणि इतर राज्यांमध्ये लक्षणीय PM 2.5 अंतर. 2017 ते 2022 पर्यंतची आकडेवारी धक्कादायक आहे. इंडो-गंगेच्या प्रदेशात जगातील सर्वात प्रदूषित शहरे का समाविष्ट आहेत. बिहार, चंदीगड, दिल्ली, हरियाणा, झारखंड, पंजाब, उत्तर प्रदेश आणि पश्चिम बंगाल ही IGP राज्ये या विश्लेषणात समाविष्ट आहेत. त्यामुळे शहरी प्रदूषणाइतकेच ग्रामीण प्रदूषणही मोठे आहे हा चिंतेचा विषय बनत चालला आहे.