रॉकेटच्या इंधनावर चालते नितीन गडकरींची नवी कार, जाणून घ्या हायड्रोजन कारबद्दल सर्व काही...

रॉकेटमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या इंधनाला हायड्रोजन इंधन म्हणतात, यातून अतिशय कमी प्रमाणात प्रदूषण होतं. पण, या इंधनाची आणि त्यावर चालणाऱ्या गाड्यांची किंमत खूप जास्त आहे.

नवी दिल्ली: पेट्रोल-डिझेल महागल्याने लोक आता अन्य पर्यायांकडे वळू लागले आहेत. यामध्ये सीएनजी आणि इलेक्ट्रिक वाहनांचा समावेश आहे. दरम्यान, असेही एक इंधन ज्यामुळे प्रदूषणाला आळा बसू शकतो आणि हे इंधन कारमध्ये वापरता येते. पण, हे इंधन खूप महाग आहे. मोठ-मोठ्या रॉकेटला अंतराळात नेण्यासाठी हे इंधन वापरले जाते. या इंधनाला हायड्रोजन फ्युअल म्हणतात. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांनी नुकतीच या इंधनावर चालणारी कार घेतली आहे. जाणून घेऊया या हायड्रोजन कारच्या वैशिष्ट्यांविषयी...

हायड्रोजन कार काय आहे?

हायड्रोजन कारमध्ये हायड्रोजन इंधन वापरले जाते. हे सहसा अवकाशात रॉकेट पाठवण्यासाठी वापरले जाते. मात्र काही वाहनांमध्ये या इंधनाचा वापरही केला जात आहे. भविष्यात हे इंधन ऑटोमोबाईल क्षेत्रात क्रांती घडवेल असा विश्वास आहे. यामध्ये हायड्रोजनच्या रासायनिक ऊर्जेचे REDOX अभिक्रियाद्वारे यांत्रिक ऊर्जेत रूपांतर होते. विशेष विकसित इंधन सेलमध्ये हायड्रोजन आणि ऑक्सिजन यांच्यात प्रक्रिया करुन हे केले जाते.

हायड्रोजन कुठून येतो?

जीवाश्म इंधनाच्या विपरीत, हायड्रोजन सहसा कोणत्याही नैसर्गिक साठ्यामध्ये आढळत नाही. हे नैसर्गिक वायू किंवा बायोमास किंवा पाण्याने इलेक्ट्रोलायझिंग करुन बनवले जाते. हायड्रोजन पॉवरचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे ते हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी करते. विशेषत: जेव्हा पाण्याचे हायड्रोजनमध्ये रुपांतर करण्यासाठी अक्षय वीज वापरुन गॅसची निर्मिती केली जाते. आइसलँडमध्ये हायड्रोजन तयार करण्यासाठी भू-औष्णिक ऊर्जा वापरली जात आहे. डेन्मार्कमध्ये ते पवन ऊर्जेपासून बनवले जात आहे.

हायड्रोजन इंधनचे फायदे काय आहेत?

हायड्रोजन इंधन पारंपरिक इंजिनच्या तुलनेत फायदे आणि तोटे दोन्ही देतात. हे इंधन अधिक विश्वासार्ह आणि अधिक कार्यक्षम आहे. हे अधिक प्रभावी आहे कारण रासायनिक ऊर्जा थेट विद्युत उर्जेमध्ये रुपांतरित होते. प्रथम त्याचे उष्णतेत आणि नंतर यांत्रिकात रुपांतर होत नाही. त्याला 'थर्मल स्पाउट' म्हणून ओळखले जाते. हायड्रोजन इंधन सेल पारंपारिक इंधन असलेल्या कारपेक्षा उत्सर्जनाची पातळी खूपच कमी आणि स्वच्छ असते. काही देशांमध्ये हायड्रोजन इंधन असलेल्या वाहनांवर कमी कर आकारला जातो. एकदा त्याची टाकी भरली की 482 किमी ते 1000 किमी अंतर कापता येते.

हायड्रोजन कारसाठी सध्या कोणती आव्हाने आहेत?

हायड्रोजन इंधनाचे जेवढे फायदे आहेत तेवढीच आव्हानेही आहेत. यातील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे त्याचे उत्पादन खूप महाग आहे. सुरुवातीला इंधन सेल डिझाइन देखील कमी तापमानात कार्य करण्यास सक्षम नव्हते. मात्र आता तंत्रज्ञानाने या समस्येवर मात केली आहे. इतर वाहनांच्या तुलनेत इंधन सेलचे आयुष्य देखील चांगले आहे. हायड्रोजन वाहनांसाठी सध्या फिलिंग स्टेशनची कमतरता आहे. ब्रिटनसारख्या देशातही ते फार कमी प्रमाणात उपलब्ध आहेत. हायड्रोजन इंधन पेट्रोल आणि डिझेलपेक्षा महाग आहे. पण त्यामुळे पर्यावरणाची हानी होत नाही. हायड्रोजन वायू अत्यंत ज्वलनशील आहे, अशा परिस्थितीत जेव्हा ते इंधन टाकीमध्ये पूर्णपणे भरले जाते, तेव्हा वाहन चालवताना अपघाताचा धोका असतो. 

हायड्रोजन कारची किंमत किती आहे?

हायड्रोजन कार आता अनेक देशांमध्ये उपलब्ध आहेत. या कार भारतातही आयात केल्या जाऊ शकतात. Toyota Mirai, Hyundai Nexo आणि Honda Clarity या काही कंपन्या याची आयात करतात. ही कार अतिशय चांगल्या आणि मजबुत मालापासून तयार केली जाते, त्यामुळे याची किंमतही खूप जास्त आहे. एका अंदाजानुसार, 35-40 लाख रुपयांपासून या कारच्या किमती सुरू होतात.