आपण खातो काय ?

टेक पार्ट

माझ्या मैत्रिणीनं मला परवाच एक कमाल गंमत सांगितली. मुंबईमधल्या एका प्रख्यात शाळेत ‘लाईफ स्किल्स’ असा विषय पाचवीच्या वर्गाला शिकवते.

ती म्हणाली की या अतिशय सधन घरांमधल्या आणि अतिशय लहान वयात किमान दोन ते तीन देश बघितलेल्या मुलांना तिनं एका ट्रिपला नेलं. भाजी-पाला, शेती, मातीकाम हे सगळं शिकवण्यासाठी. तिने या मुलांना ठाण्यातल्या एका लहान शेतात नेलं होतं. प्रत्यक्ष अनुभवातून शिक्षण देण्यावर या शाळेचा भर होता. त्यामुळे शेतीविषयी माहिती प्रत्यक्ष शेतात जाऊन द्यावी असं त्याचं म्हणंण. पोचल्यावर तिनं अतिशय साध्या प्रश्नांपासून सुरूवात केली. म्हणजे भाजी कुठून येते असं विचारल्यावर २० पैकी १२ मुलं म्हणाली, की भाजी ही मॉल मधून येते. 

त्या मुलांनी प्लॅस्टिकच्या पिशवीमध्ये न बांधलेली, माती लागलेली, झाडावर वाढणारी भाजी मुळी कधी पाहिलीच नव्हती. भाताच्या शेंगा असतात, दाणे जसे एका शेंगेत असतात तसेच तांदळाचे अनेक दाणे एका शेंगेमध्ये मिळतात अशी भन्नाट उत्तरं मुलं देत होती.

आता सांगा, एवढी साधी माहिती नसताना ही मुलं मोठी झाल्यावर खाण्याबद्दल योग्य निर्णय कसा घेणार? त्यामुळे ही मुलं शक्यतो ज्याची जाहिरात अधिक होते अशा अन्नाच्या, म्हणजे फास्ट फूडच्या आहारी जाणार. आणि बलाढ्य कंपन्यांचंच भक्ष बनणार. फूड आयएनसी हा लघुपटही हेच सांगतो. यामध्ये अमेरिकेच्या सध्याच्या अन्न आणि त्याच्या अनुषंगाने चालणाऱ्या धंद्यांबद्दल उत्तम भाष्य केलं आहे. या लघुपटाचा निर्माता रॉबर्ट केन्नरच्या मते, अन्नमध्ये गेल्या दहा हजार वर्षांमध्ये जेवढा बदल झाला नसेल तेवढा बदल गेल्या दहा वर्षांमध्ये झाला. यामध्ये माणसाच्या सवयींमध्येसुद्धा आमूलाग्र बदल झाला. लोकं कामासाठी शिक्षणासाठी बाहेर पडू लागली त्यामुळे घरातलं ताज अन्न शिजवायलाही नव्हता. अशा परिस्थितीमध्ये बाहेरचं, फास्ट फूड, पचनी पडू लागलं. कारण भाजी पाला आणून स्वयंपाक करणं याला जेवढा वेळ लागतो तेवढा वेळ देणं या लोकांना परवडेनासं झालं. 

पण दुसरीकडे डायबेटीससारखे आजारही घरटी एक दोघांनाही होऊ लागले. पण आरोग्यावर, औषधांवर होणाऱ्या खर्चाबद्दल कोणीही बोलायला तयार नव्हतं. कारण इथे फायदा हा औषध कंपन्यांचाच होत होता. या लघुपटामध्ये या सर्व गोष्टींवर प्रकाश टाकला गेला आहे. या लघुपटामधल्या खूपशा गोष्टी या अमेरिकेच्या अनुषंगाने वर्णन केलेल्या असल्या तरीही तशी परिस्थिती आपल्याकडेही येताना दिसते आहे. आणि म्हणूनच आपल्यासारख्या भारतात राहणाऱ्या मंडळींसाठी देखील हा लघुपट महत्त्वाचा ठरतो. 

१२० मिनिटांच्या या लघुपटामध्ये फास्ट फूड चेन्सवर आणि ज्याप्रकारे या चेन्स मांसाहारी पदार्थ निर्माण करून नंतर त्याची प्रक्रि या करून मग विकतात त्याच्यावर केली आहे. यामध्ये अशा प्रकारे, मोठ्या प्रमाणात मांस मिळवण्यासाठी वाढवल्या गेलेल्या जनावरांचे कसे हाल होत असतात याचंही हृदयद्रावक चित्रण या लघुपटामध्ये आहे. यामध्ये सर्वसामान्य अमेरिकन नागरिकांच्या मुलाखतींमधून त्यांच्या खाण्यापिण्याच्या सवयीचा अभ्यास केला गेला आहे. आणि या अभ्यासावर आधारित अशीच आकडेवारीही मांडण्यात आलेली आहे. 

या लघुपटाच्या शेवटी दिग्दर्शकाने आपल्या पुढच्या पिढ्यांसाठीतरी स्वत:च्या अन्नाकडे डोळसपणे पहा असं आवाहन केलं आहे. 

तेव्हा हा लघुपट नक्कीच पहा! 

https://www.youtube.com/watch?v=7t8eaVd-DPs