कायदा काय सांगतो?

सहज गंमत म्हणून केलेली गोष्ट गंभीर गुन्हा ठरू शकते. आणि त्यापायी शिक्षाही भोगावी लागू शकते. पोलीस दप्तरी नोंद झाली, तर पासपोर्ट काढण्यापासून परदेशगमनासाठी व्हिसा, नव्या नोकरीतला प्रवेश अशा अनेक महत्त्वाच्या टप्प्यांवर अडथळे येऊ शकतात! त्याबद्दल

एवढं काही नाही त्यात, पाठवली एखादी अश्लील लिंक आॅनलाइन तर काही मोठा गुन्हा नाही. कोणी लगेच फासावर चढवणार नाही, असं मित्र सांगतात, ते अनेकांना खरं वाटतं.
चावट, अश्लील एसएमएस, लिंक्स पाठवल्या तर कुणाला कळणार आहे, कोण काय वाकडं करणार लगेच आपलं, असा अनेकांचा ठाम गैरसमज असतो.
पण हा गैरसमज तुम्हाला गोत्यात आणू शकतो.
विशेषत: तरुणांना. अनेक तरुण मुलं सहज गंमत म्हणून आपलं डेअरिंग सिद्ध करण्यासाठी म्हणून आॅनलाइन छेडछाड करतात. आणि त्याचे परिणाम काय होतील किंंवा काय होऊ शकतात, याची मात्र त्यांना पुरेशी कल्पना नसते.
एक चूक आपल्यावर ‘गुन्हेगार’ असल्याचा शिक्का कायमचा मारू शकते. पोलीस दप्तरी आपल्या नावाची नोंद होऊ शकते. गुन्हे केल्याचं आपलं रेकॉर्ड तयार असतं आणि ते आपली पाठ कधीही सोडत नाही, याची अनेकांना कल्पना नसते. आणि त्यामुळे त्याचं गांभीर्यही वाटत नाही.
मात्र आॅनलाइन टाइमपास वाटत असला आणि गंमत म्हणून केलेला असला तरी गुन्हा तो गुन्हाच.
कुणालाही (विशेषत: मुलींना) अश्लील क्लिप्स, फोटो, जोक्स, मेसेज पाठवले आणि त्या संबंधित व्यक्तीनं त्यावर आक्षेप घेत जर पोलिसांत तक्रार केली तर पाठवणाऱ्यावर गुन्हा दाखल होऊ शकतो. अशी तक्रार मुलीनं केली तर सायबर कायद्याप्रमाणेच नव्हे तर थेट विनयभंगाचा गुन्हा दाखल होऊ शकतो. आणि त्यानुसार न्यायालयात होणारी शिक्षा ही गंभीर असते.
यापुढचा टप्पा अधिक कठोर शिक्षांचा असतो. एकदा का गुन्हेगारी रेकॉर्ड निर्माण झालं तर साधा पासपोर्ट काढून परदेशी, शिक्षण किंवा नोकरीसाठी जाणंही अशक्य व्हावं. कारण असं गुन्हेगारी रेकॉर्ड असणाऱ्यांस पासपोर्ट मिळणंही अवघड असतं.
याशिवाय शाळा-कॉलेजात बदनामी तर होतेच, पण पुढे नोकरी मिळणंही अवघड होऊ शकतं. कारण आपल्यापर्यंतची माहिती संबंधित कंपनीत आधीच पोहचलेली असू शकते. त्यामुळेच गंमत म्हणूनसुद्धा अशा ‘चुका’ आपल्या हातून होऊ नयेत म्हणून तरुण मुलांनी अत्यंत सावध राहायला हवं! 

तरुण मुलांनी
हे विसरू नये

१) सोशल मीडिया ही अत्यंत गांभीर्यानं वापरण्याची गोष्ट आहे. तिथं आपल्या व्यक्तिगत आयुष्यातले संदर्भ, फोटो, व्हिडीओ शेअर करताना काळजी घ्यावी. आपल्या पोस्ट ‘पब्लिक’ असू नयेत.
२) गंमत म्हणून, सहज म्हणून कधीही कुणाही अनोळखी मुलीस नको ते मेसेज, लिंक्स पाठवू नये.
३) ओळखीच्या मुलींना, मैत्रिणींनाही अश्लील वाटेल असे मेसेज, फोटो पाठवू नयेत. त्यांनी तक्रार केल्यास गंभीर परिणामांना सामोरं जावं लागू शकतं.
४) मित्रमैत्रिणींचा कॉमन ग्रुप असला आणि सगळे ‘चलता है’ म्हणत असले, त्यांना चालत असलं तरी आपण कुणाचेही खासगी फोटो काढणे, ते शेअर करणे, व्हायरल करणे असे उद्योग करू नयेत. त्यासंदर्भातही शिक्षा होऊ शकते.
५) विनयभंग, ब्लॅकमेलिंग, फसवणूक असे गुन्हे दाखल होऊन कायदेशीर परिणामांना सामोरं जावं लागू शकतं.

तरुण मुलींनी 
हे विसरू नये

१) कुणीही, अगदी जवळच्या वाटणाऱ्या मित्रांनीही आॅनलाइन काहीही अश्लील, वाह्यात मेसेज, फोटो पाठवले तरी त्याला प्रथम कडक शब्दांत ताकीद द्यावी. निषेध नोंदवावा. आणि नाहीच ऐकलं तर घरच्यांना सांगावं.
२) आपल्या मित्रमैत्रिणींच्या ग्रुपमध्येही उगीचच कुणी आपल्याला त्रास देतं आहे, आपले फोटो इकडून तिकडे पाठवतं आहे असं वाटल्यास त्या ग्रुपशी, व्यक्तीशी संपर्क कमी करावा.
३) आभासी ओळखीला प्रत्यक्षातली ओळख समजून त्यावर विश्वास ठेवू नये.
४) प्रत्यक्षात उत्तम ओळख, मैत्री असेल तरीही अवास्तव मागण्या, इमोशनल ब्लॅकमेल, ग्रुपमधून काढून टाकण्याची धमकी देत केलेल्या मागण्या मान्य करू नये. धोका वेळीच ओळखावा.
५) घरच्यांना आपल्या मित्रमैत्रिणींबद्दल माहिती देत राहावी. त्यांच्यापासून गोष्टी लपवू नयेत.


कायदा काय म्हणतो?
शिक्षेचं स्वरूप काय?

विनयभंग
 कलम ३५४- विनयभंग - शारीरिक जवळीक साधण्याचा प्रयत्न (१ ते ५ वर्षाची शिक्षा).
कलम ३५४ (बी) - विनयभंग करण्यासाठी हल्ला करणं (३ ते ४ वर्षे शिक्षा).
कलम ३५४ (सी) - महिलांना कपडे बदलताना अथवा संभोग करताना पाहणं (३ ते ४ वर्षे शिक्षा).
कलम ३५४ डी - पाठलाग करणं (हे कृत्य एकदा केल्यास, पहिल्यांदा ३ वर्षे, तर दुसऱ्यांदा केल्यास ५ वर्षे शिक्षा होऊ शकते.)
कलम ३५४ अ - शारीरिक जवळीक साधण्याचा प्रयत्न करणं (या बळजबरीसाठी तीन वर्षे शिक्षा होऊ शकते.)
..........................

बलात्कार
कलम ३७६ - बलात्कार - सात वर्षे ते जन्मठेप इतकी शिक्षा होऊ शकते. 
कलम ३७६ (डी) - सामूहिक बलात्कार (जन्मठेपेची शिक्षा होऊ शकते.)
कलम ३७६, ३०२ - बलात्कार करून हत्या - (यासाठीही जन्मठेपेची शिक्षा होऊ शकते.)
कलम ३७७ - अनैसर्गिक अत्याचार (जन्मठेपेची शिक्षा होऊ शकते.)
***

पॉस्को कायदा
बाललैंगिक अत्याचारविरोधी प्रतिबंध कायदा असं या पॉस्को कायद्याला म्हणतात. अल्पवयीन मुले अथवा मुलींच्या लैंगिक अत्याचार प्रकरणात या कायद्याच्या तरतुदीअंतर्गत कारवाई होते. हा कायदा अतीव कडक असून, दोषी व्यक्तीस कठोर शिक्षेची तरतूद आहे.

फसवणूक, धमकी

कलम ३०७, ३०२ - अ‍ॅसिड हल्ला करणं, तसा प्रयत्न करणाऱ्यास मृत्युदंड किंवा जन्मठेपेची शिक्षा होऊ शकते.

कलम ४२० - फसवणूक, खोट्या भूलथापा देणं यासाठी १ ते ५ वर्षापर्यंत शिक्षा होऊ शकते.

कलम ५०९ - धमकावणं, धमक्या देऊन दडपण आणणं यासाठी तीन वर्षे शिक्षा होऊ शकते. 

कलम ३८४, ८५ - खंडणीसाठी धमकावणं, पैसे मागणं यासाठी तीन वर्षे शिक्षा होऊ शकते.

- अ‍ॅड. प्रकाश साळसिंगीकर 
ख्यातनाम वकील