Aditya L1 ची गरज काय?; ३४ वर्षापूर्वी कॅनडात घडलेल्या रहस्यमय घटनेत उत्तर दडलंय

1 / 10

चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर लँडर उतरवून इतिहास रचल्यानंतर भारताने शनिवारी आपलं पहिलं सूर्य मिशन 'आदित्य-एल१' यशस्वीपणे लॉन्च केले. या मोहिमेचा उद्देश सूर्याशी संबंधित रहस्ये उलगडणे हा आहे. सूर्य मिशन का आवश्यक आहे? पृथ्वीवर राहणार्‍या लोकांसाठी सूर्याचा अभ्यास करणे का महत्त्वाचे आहे? याची काय गरज आहे? असे प्रश्न तुमच्याही मनात येण्याची शक्यता आहे

2 / 10

अनेकांना हाच प्रश्न पडला आहे. पण त्याचं उत्तर असं की, सूर्य मिशन हा केवळ वैज्ञानिक अभ्यास नसून ती मानवतेची मोठी सेवा आहे. मानवी अस्तित्वासाठी, पृथ्वीवरील जीवनासाठी ते आवश्यक आहे. सूर्याचा अभ्यास आणि त्याची रहस्ये समजून घेण्यामागील एक प्रमुख कारण म्हणजे सूर्याचा पृथ्वीवर होणारा हानिकारक प्रभाव. सूर्यावर सौर वादळे आणि ज्वाला येत राहतात. त्यांच्यापासून सौर ज्वाला निघतात. जर हे सौर ज्वाला पृथ्वीच्या दिशेने सरकल्या तर ते मोठा विनाश घडवू शकतात.

3 / 10

सुमारे ३४ वर्षांपूर्वी (The Great Canadian Backout 1989) सूर्य मोहिमेचे महत्त्व कॅनडाच्या एका राज्यात घडलेल्या घटनेवरून समजू शकते. कॅनडाच्या क्यूबेक प्रांतात १९८९ मध्ये घडलेली घटना सूर्यावर होणार्‍या हालचालींमुळे पृथ्वीवर कसा उलथापालथ होऊ शकतो आणि जीवनावर कसा परिणाम होऊ शकतो हे सांगण्यासाठी पुरेशी आहे.

4 / 10

१३ मार्च १९८९ रोजी कॅनडातील क्युबेक प्रांत अंधारात बुडाला होता. अचानक लाईट गेली. सर्वत्र अंधारामुळे लाखो लोक काळोखात कैद झाले. काही ऑफिसमध्ये तर काही घरी. काही अचानक बंद पडलेल्या लिफ्टमध्ये अडकले. शाळा बंद. दुकान, शोरूम, व्यवसाय सर्व ठप्प. मेट्रो बंद होती, डोरवल विमानतळ देखील बंद करावे लागले. १२ तास वीज नव्हती. उत्तर अमेरिकेच्या काही भागात दरवर्षी असे शेकडो ब्लॅकआउट होतात. पण ही घटना वेगळी होती.

5 / 10

क्यूबेक ब्लॅकआउटचे कारण सौर वादळ होते. अमेरिकेची अंतराळ संस्था 'नॅशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस अॅडमिनिस्ट्रेशन' (NASA) ने सूर्यावरील एका घटनेमुळे ब्लॅकआउट झाल्याचे म्हटले आहे. नासाने त्यामागची संपूर्ण कहाणी सांगितली. शुक्रवार, १० मार्च १९८९ रोजी, अंतराळ शास्त्रज्ञांना सूर्यावर एक शक्तिशाली स्फोट झाल्याचे आढळले. काही मिनिटांतच सूर्याच्या चुंबकीय शक्तींनी अब्जावधी टन वायू सोडला. तो सौर स्फोट एकाच वेळी हजारो अणुबॉम्ब स्फोटांइतका शक्तिशाली होता.

6 / 10

स्फोटामुळे निर्माण झालेले प्रचंड वायू ढगांच्या रूपात ताशी १० लाख मैल वेगाने पृथ्वीकडे सरकले. सौर ज्वालांमुळे शॉर्ट-वेव्ह रेडिओ विस्कळीत झाला. युरोपमध्ये रेडिओ सिग्नल जाम झाला. रेडिओ लहरी जाम करणे हे सुरुवातीला रशियाचे काम मानले जात होते पण वास्तव काही वेगळेच होते. दोन दिवसांनंतर, सोमवार, १२ मार्च १९८९ रोजी सौर प्लाझ्माचा एक मोठा ढग शेवटी पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रात अडकला.

7 / 10

सौर प्लाझ्मा हा एक वायू आहे ज्यामध्ये विद्युत चार्ज केलेले कण असतात. या भू-चुंबकीय वादळामुळे होणारी चुंबकीय गडबड खूप शक्तिशाली होती. त्यामुळे उत्तर अमेरिकेत जमिनीखाली विद्युत प्रवाह निर्माण झाला. १३ मार्च रोजी पहाटे ३.४५ च्या सुमारास, या विद्युत प्रवाहाने क्यूबेकचा पॉवर ग्रीड ठप्प केला आणि अचानक संपूर्ण राज्य अंधारात बुडाले.

8 / 10

त्या सौर वादळाचा प्रभाव फक्त कॅनडाच्या क्यूबेक राज्यातच होता असे नाही. अमेरिकेतही न्यूयॉर्क, न्यू इंग्लंड यांसारख्या काही भागात याच सुमारास वीजपुरवठा खंडित झाला होता. पण क्युबेकसारखा परिणाम दिसला नाही. त्याचा परिणाम अवकाशातही दिसून आला. काही उपग्रह अनेक तास नियंत्रणाबाहेर गेले. NASA च्या TDRS-1 कम्युनिकेशन सॅटेलाइटमध्ये २५० पेक्षा जास्त त्रुटी आल्या. स्पेस शटलच्या शोधातही अनाकलनीय समस्या निर्माण झाल्या. एकदा सौर वादळ कमी झाल्यानंतर, हे सगळं देखील रहस्यमयपणे गायब झाले.

9 / 10

सोलर डिस्टर्बन्समुळे पृथ्वीवर मोठा विनाश होऊ शकतो. क्युबेक ब्लॅकआउट हा त्याचा एक छोटासा नमुना होता. आदित्य-L1 या सौर हालचालींबद्दल आधीपासूनच अस्तित्वात असलेल्या वैज्ञानिक ज्ञानात भर घालेल. यामुळे सूर्याशी संबंधित गूढ कोडी सोडविण्यास मदत होऊ शकते.

10 / 10

१२५ दिवसांत पृथ्वीपासून सुमारे १५ लाख किलोमीटरचा प्रवास केल्यानंतर 'सूर्ययान' सूर्याच्या सर्वात जवळच्या मानल्या जाणार्‍या लॅग्रेन्जियन पॉइंट 'L1' भोवती प्रभामंडल कक्षेत स्थापित होईल. तेथून सूर्यावर होणार्‍या विविध घडामोडी आणि घडामोडींचा अभ्यास केला जाईल. पृथ्वी आणि सूर्याची गुरुत्वाकर्षण शक्ती लॅग्रॅन्गियन बिंदूवर संतुलित आहेत.