भीमाशंकर अभयारण्यात शेकरूंची संख्या वाढली

महाराष्ट्र राज्याचे वन्यप्राणीविषयक मानचिन्ह असलेल्या शेकरूंची भीमाशंकर अभयारण्यात दि. ५ ते ८ मेदरम्यान गणना केली गेली.

लोकमत न्यूज नेटवर्क
भीमाशंकर : महाराष्ट्र राज्याचे वन्यप्राणीविषयक मानचिन्ह असलेल्या शेकरूंची भीमाशंकर अभयारण्यात दि. ५ ते ८ मेदरम्यान गणना केली गेली. संपूर्ण जंगलात १३,२३० वापरातील घरटी आढळली असून त्यांमध्ये अंदाजे २,२०३ शेकरू असल्याचा अंदाज व्यक्त करण्यात आला आहे.
शेकरूंची संख्या समाधानकारक असणे हे चांगल्या जीवसृष्टीचे प्रतिक असून भीमाशंकर मध्ये शेकरूंना अजून चांगले पर्यावरण मिळावे यासाठी अभयारण्यातील व अभयारण्या लगत असलेल्या जंगलामधील झाडांची सलगता जपण्यासाठी वन्यजीव विभाग विशेष जनजागृती कार्यक्रम हाती घेणार असल्याचे सहायक मुख्य वनसरंक्षक किर्ती जमदाडे-कोकाटे यांनी सांगितले. शेकरूंसाठी भीमाशंकरचे जंगल संरक्षित अभयारण्य म्हणून जाहीर करण्यात आले आहे. हे अभयारण्य ११४ चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले असून भीमाशंकर अभयारण्य क्र.१ व २ अशा दोन भागात विभागले गेले आहे. या दोन भागातील १९ बीटांमध्ये शेकरूंची गणना घरटी मोजून व प्रत्यक्ष दिसलेल्या शेकरूची नोंद घेवून केली गेली. घरटी पाहताना वापरलेली, दुरूस्तीची गरज असलेली, सोडून दिलेली व गर्भ घरटी अशा चार प्रकारची घरटी शोधून नोंदी केल्या गेल्या. घरट्यांच्या नोंदी घेताना ठिकाण, झाडाचा प्रकार, शेकरू प्रत्यक्ष दिसल्यास त्याचे ठिकाण याच्या नोंदी अक्षांश रेखांशासह जीपीएसवर घेण्यात आल्या. यासाठी मागील वर्षी जीपीएसद्वारे केलेल्या मोजणीची मदत घेण्यात आली.
यामध्ये शेकरू वावर असलेल्या १३२३० घरट्याच्या नोंदी झाल्या. सर्वसाधारणपणे एक शेकरू ६ ते ८ घरटी बनविते त्यानूसार अभयारण्यात २२०३ शेकरू असल्याचा अंदाज लावण्यात आला आहे. तर शेकरूंची गणना करताना ४९० शेकरू दिसून आले. भीमाशंकर अभयारण्य क्र. २ मध्ये शेकरूंची संख्या कमी असते मात्र यावर्षी येथील नांदगाव, खांडस, डोंगरनाव्हे, रचपे परीसरातही शेकरूंची घरटी आढळून आली तर भीमाशंकर अभयारण्य क्र. १ मधील कोंढवळ, निगडाळे, भट्टी, गुप्तभीमा, कुंभारखाण, आहुपे, देवराई या ठिकाणी मोठया प्रमाणात घरटी आढळून आली.
करप, आंबा, फणसाडा, माकडलिंबू, जांभुळ, हिरडा या झाडांची फळे, पाने शेकरू आवडीने खातात व याच झाडांवर घरटी करून रहातात. त्यामूळे अशा झाडांचे संवर्धन होणे गरजेचे आहे. यासाठी शासनाच्या चार कोटी वृक्षलागवड कार्यक्रमात या झाडांनी लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाणार आहे. अभयारण्यालगत असलेल्या गावांमधील झाडांची सलगता जपली गेल्यास शेकरूंची संख्या टिकेल.

शेकरूचे आयुष्य ८ ते ९ वर्षांचे असते. एका शेकरू चे प्रादेशिक क्षेत्र १ ते ५ हेक्टर असू शकते. यामध्ये शेकरू झाडाची पाने, काटक्या यांच्या सहाय्याने घुमटाकार घरटी बनवतो.
शेकरू डिसेंबर-जानेवारी महिन्यात मिलन करतात. एक मादी दरवर्षी प्रजनन करेलच असे नाही. त्यामुळे शेकरूंची संख्या झपाट्याने वाढत नाही. शेकरू वर्षातून एक वेळा एका बछड्याला जन्म देतो.
मादी सहा महिने पिलाचे संगोपन करते. सर्प व गरूड शेकरूची शिकार करतात. शेकरू मोठ्या आकाराच्या गर्भ घरट्यात पिलांना जन्म देतात. त्यामूळे ही गर्भ घरटी मोठ्या आकाराची असतात.
प्रगणनादरम्यान अशी मोठ्या आकाराची घरटी जास्त प्रमाणात दिसली तर शेकरू संगोपनाच्या दृष्टीने अतिशय चांगली बाब समजली जाते. ही गर्भघरटी भीमाशंकर अभयारण्यात मोठ्या प्रमाणात दिसून आली.