भटक्या जमातीच्या वस्तीत घरीच होतात प्रसूती

आरोग्य सेवा गावोगावी पोहोचविण्याकरिता शासनाच्यावतीने कोट्यवधी रुपये खर्च करण्यात येत आहे.

प्रथा, परंपरांचा पगडा कायमच : भटकंती दरम्यान स्थिरावलेला समाज शासनाच्या सेवांपासून वंचित
अरविंद काकडे । लोकमत न्यूज नेटवर्क
आकोली : आरोग्य सेवा गावोगावी पोहोचविण्याकरिता शासनाच्यावतीने कोट्यवधी रुपये खर्च करण्यात येत आहे. असे असताना केवळ प्रथा परंपरा आणि समाजाच्या बंधनात रखडलेल्या भटक्या समाजातील गर्भवतींची प्रसूती घरीच होत असल्याचे समोर येत आहे. रानोमाळ भटकंतीचे जीवन जगणारा पारधी, गोसावी व बेलदार समाज कालांतराने स्थिरावला. तरीही शिक्षणाचा अभाव, अज्ञान, अंधश्रध्दा या पगड्यातून बाहेर यायला तयार नसल्याने आरोग्य विभागाच्या योजनांचा येथे लाभ होत नसल्याचे दिसून आले आहे.
आकोली व म्हसाळानजीक गोसावी समाजाची मोठी वस्ती आहे. जामनी व मदनी गावात भटकंती करीत स्थिरावलेला समाज वास्तव्यास आहे. या समाजात घरीच बाळंतपण करण्याची प्रथा रुढ आहे. या तांड्यांपर्यंत आरोग्य सेवेची जनाजागृती गेली नाही असेच म्हणावे गावखेड्यात आरोग्य उपकेंद्र आली, आशा मदतीला आहे, काही अंशी अंगणवाडी सेविका, मदतनीसही आरोग्य विभागाच्या हातात हात घालून काम करताना दिसते. एवढी सर्व यंत्रणा असताना भटक्या जमातीत आरोग्य विषयक प्रबोधन होवू नये, याचे नवल वाटते.

समुपदेशनाचाही उपयोग नाही
या समाजावर मंत्र-तंत्राचा पगडा अद्यापही कायम आहे. परिचारिका उपकेंद्रात बाळतपण करावे, यासाठी प्रयत्नशीलच नाही तर मनधरणी करतात; पण येथील महिला घरी बाळंतपण करणे पसंत करतात. यात कधी बाळ दगावण्याच्या घटनाही घडतात; पण त्याची कुठे नोंद होत नाही. घरात दुरदर्शन आले. त्या समाजाची मुले शाळेत जायला लागली. लोकजागृती, प्रबोधन, प्रचार आणि प्रसारात आरोग्य यंत्रणा कुठे तरी मागे पडली आहे. बदल घडवायचा असेल तर आरोग्य यंत्रणेने केवळ बाळंतपणात संपर्क साधून होणार नाही तर सतत त्यांच्याशी चर्चा करून, मार्गदर्शनाची गरज आहे.

काही प्रकरणात मी स्वत: गरोदर माता व कुटुंबीयांशी दवाखान्यात बाळंतपण करण्याबाबत बोलतो, पण त्यांची ऐकण्याची मनस्थिती नाही. घरी बाळंतपण केल्याने कशाप्रकारे धोका होवू शकतो हे पटवून सांगितले तरी ते घरीच बाळंतपण करतात. एक मान्य करावे लागेल की त्या समाजात जनजागृती करायला कुठे तरी मागे पडलो की, काय असे वाटते.
- डॉ. रविंद्र देवगडे, वैद्यकीय अधिकारी, झडशी.