Ashwin Sankashti Chaturthi October 2024: मराठी वर्षांत चातुर्मास काळाला अनन्य साधारण असे महत्त्व आहे. दिवाळीनंतर काहीच दिवसांनी म्हणजेच कार्तिक एकादशीला चातुर्मासाची सांगता होईल. तत्पूर्वी म्हणजे अश्विन महिन्यात येणारी संकष्टी चतुर्थी ही चातुर्मासातील शेवटची संकष्ट चतुर्थी आहे. गणेशाची शाश्वत भक्ती लाभण्यासाठी गणपती उपासक प्रत्येक महिन्यातील संकष्ट चतुर्थीला गणेशाचे व्रत करतात. अश्विन महिन्यातील संकष्ट चतुर्थी अनेकार्थाने महत्त्वाची मानली जाते. या संकष्ट चतुर्थीचे व्रताचरण कसे करावे? शुभ मुहूर्त, चंद्रोदयाची वेळ जाणून घेऊया...
गणपती बाप्पा हे आबालवृद्धांचे आराध्य दैवत! संकष्ट चतुर्थी हे व्रत कोणाही करू शकतो. प्रत्येक मराठी महिन्याच्या वद्य चतुर्थीला उपवास करून गणेशाची आराधना करण्याची परंपरा आदिकालापासून सुरू आहे. प्रत्येक संकष्टीला गणेशभक्त आपापल्या परिने आणि पद्धतीने गणपती बाप्पाला भजत-पूजत असतात. गणेश व्रतांमध्ये संकष्ट चतुर्थीचे व्रत सर्वोच्च आणि सर्वश्रेष्ठ मानले जाते. हे व्रत आचरल्यामुळे विघ्नहर्ता बाप्पा लवकर शुभफल देतो, अशी मान्यता आहे. रविवार, २० ऑक्टोबर २०२४ रोजी अश्विन महिन्यातील संकष्ट चतुर्थी आहे.
संकष्ट चतुर्थी व्रताची थोरवी
संकष्ट चतुर्थीचे व्रत एक काम्यव्रत आहे. हे व्रत फार प्राचीन आहे. हजारो वर्षे हे व्रत भारतवर्षात निष्ठेने पाळले जाते. यातूनच या व्रताची थोरवी दिसून येते. या दिवशी दिवसभर उपवास करून रात्री चंद्रोदयानंतर चंद्राचे दर्शन झाल्यावर त्याला नमस्कार करून ताम्हनात अर्घ्य द्यावे. नंतर गणपतीला नैवेद्य दाखवून आरती करून उपास सोडावा. उपास सोडताना गणपतीला आवडणारे लाडू, मोदक असे पदार्थ नैवेद्यासाठी केले जातात.
दाशरथी करक संकष्ट चतुर्थी व्रत पूजा विधी
अश्विन कृष्ण पक्षातील चतुर्थी दाशरथी चतुर्थी आणि करक चतुर्थी या नावानेही ओळखली जाते. दाशरथी चतुर्थीला दशरथ राजाचे स्मरण करून व्रत केले जाते. तर उत्तर भारतात या दिवशी करवा चौथ व्रत करण्याची परंपरा आहे. करवा चौथ व्रताला अतिशय महत्त्व असून, ते मोठ्या प्रमाणावर केले जाते. याच दिवशी संकष्ट चतुर्थी असल्याचे त्याचे महत्त्वही वाढले आहे. संकष्ट चतुर्थीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे. दिवसभर उपवास करावा. गणपती बाप्पाची षोडशोपचार पूजा करावी. शुद्ध पाण्याने गणपतीच्या मूर्तीचा अभिषेक करावा. अभिषेक करतेवेळी अथर्वशीर्ष पाठ असल्यास २१ वेळा आवर्तन करावे, अन्यथा ‘ॐ गं गणपतये नम:’ या मंत्राचा १०८ वेळा जप करावा. यानंतर फुले अर्पण करावीत. धूप, दीप, नेवैद्य अर्पण करून गणेशाचे नामस्मरण करावे. प्रसाद ग्रहण करून त्याचे वाटप करावे. यानंतर रात्री चंद्रोदयाची वेळ पाहावी आणि धूप, दीप लावून गणपती बाप्पाला नैवेद्य दाखवावा. चंद्रदर्शन घेऊन चंद्राला अर्घ्य द्यावे आणि गणपतीची आरती म्हणून जास्वंदाची फुले आणि दूर्वा वाहून उपवास सोडावा. अगदीच शक्य नसल्यास एकदातरी भक्तिभावाने अथर्वशीर्ष म्हणावे अथवा श्रवण करावे.
विविध शहरांतील चंद्रोदय वेळ
| शहरांची नावे | चंद्रोदयाची वेळ |
| मुंबई | रात्रौ ०८ वाजून ३५ मिनिटे |
| ठाणे | रात्रौ ०८ वाजून ३४ मिनिटे |
| पुणे | रात्रौ ०८ वाजून ३२ मिनिटे |
| रत्नागिरी | रात्रौ ०८ वाजून ३८ मिनिटे |
| कोल्हापूर | रात्रौ ०८ वाजून ३५ मिनिटे |
| सातारा | रात्रौ ०८ वाजून ३३ मिनिटे |
| नाशिक | रात्रौ ०८ वाजून २८ मिनिटे |
| अहमदनगर (अहिल्यानगर) | रात्रौ ०८ वाजून २७ मिनिटे |
| धुळे | रात्रौ ०८ वाजून २२ मिनिटे |
| जळगाव | रात्रौ ०८ वाजून १९ मिनिटे |
| वर्धा | रात्रौ ०८ वाजून ०७ मिनिटे |
| यवतमाळ | रात्रौ ०८ वाजून ०९ मिनिटे |
| बीड | रात्रौ ०८ वाजून २३ मिनिटे |
| सांगली | रात्रौ ०८ वाजून ३३ मिनिटे |
| सावंतवाडी | रात्रौ ०८ वाजून ३८ मिनिटे |
| सोलापूर | रात्रौ ०८ वाजून २५ मिनिटे |
| नागपूर | रात्रौ ०८ वाजून ०३ मिनिटे |
| अमरावती | रात्रौ ०८ वाजून १० मिनिटे |
| अकोला | रात्रौ ०८ वाजून १३ मिनिटे |
| औरंगाबाद (छत्रपती संभाजीनगर) | रात्रौ ०८ वाजून २२ मिनिटे |
| भुसावळ | रात्रौ ०८ वाजता १८ मिनिटे |
| परभणी | रात्रौ ०८ वाजून १८ मिनिटे |
| नांदेड | रात्रौ ०८ वाजून १५ मिनिटे |
| धाराशीव | रात्रौ ०८ वाजून २३ मिनिटे |
| भंडारा | रात्रौ ०८ वाजून ०१ मिनिटे |
| चंद्रपूर | रात्रौ ०८ वाजून ०६ मिनिटे |
| बुलढाणा | रात्रौ ०८ वाजून १७ मिनिटे |
| मालवण | रात्रौ ०८ वाजून ३९ मिनिटे |
| पणजी | रात्रौ ०८ वाजून ३९ मिनिटे |
| बेळगाव | रात्रौ ०८ वाजून ३५ मिनिटे |
| इंदौर | रात्रौ ०८ वाजून १३ मिनिटे |
| ग्वाल्हेर | रात्रौ ०७ वाजून ५४ मिनिटे |