Parivartini Ekadashi 2024: भाद्रपद महिना सुरू आहे. गणेशोत्सव मोठ्या उत्साहात साजरा केला जात आहे. काही दिवसांनी गणेशोत्सवाची सांगता होत आहे. यातच भाद्रपद शुद्ध एकादशीला परिवर्तिनी एकादशी व्रत आचरले जात आहे. मराठी वर्षात प्रत्येक महिन्यातील शुद्ध आणि वद्य पक्षात एकादशी व्रत केले जाते. एकादशीचे व्रत श्रीविष्णूंना समर्पित असते. त्यामुळे या दिवशी केलेले श्रीहरि विष्णूंचे पूजन अत्यंत पुण्यफल लाभदायी मानले जाते. भाद्रपद महिन्याच्या शुद्ध पक्षातील एकादशीला कोणते शुभ योग जुळून आले आहेत? व्रताचरण कसे करावे? जाणून घेऊया...
भाद्रपद महिन्याच्या शुद्ध पक्षात येणारी एकादशी ही पद्मा एकादशी या नावानेही ओळखली जाते. या दिवशी श्रवण नक्षत्र असल्यास या एकादशीला 'विजया एकादशी' असे म्हणतात. या योगावर एकादशीचे व्रत केल्यास आपल्या सर्व मनोरथांची पूर्तता होते, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे. विष्णुभक्तांसाठी एकादशी हे व्रत म्हणजे एक पर्वणीच असते. एकादशीला उपवास करण्याची प्रथा आहे. ज्यांना उपास करणे शक्य नसते, साधा सात्त्विक आहार घ्यावा, असे सांगितले जाते.
परिवर्तिनी एकादशीचा शुभ मुहूर्त आणि शुभ योग
परिवर्तिनी एकादशी शुक्रवार, १३ सप्टेंबर २०२४ रोजी रात्रौ १० वाजून ३१ मिनिटांनी सुरु होत असून, शनिवार, १४ सप्टेंबर २०२४ रोजी रात्रौ ८ वाजून ४२ मिनिटांनी समाप्त होईल. भारतीय पंचांगानुसार, सूर्योदयाची तिथी मानण्याची प्राचीन परंपरा असल्यामुळे परिवर्तिनी एकादशीचे व्रत १४ सप्टेंबर २०२४ रोजी आचरावे, असे सांगितले जात आहे. या दिवशी रवि योग, सर्वार्थ सिद्धी योग, शोभन योग असे अनेक शुभ योग जुळून येत असल्याचे सांगितले जात आहे.
परिवर्तिनी एकादशीचे व्रतपूजन करावयाचा विधी
सकाळची नित्यकर्म आटोपल्यानंतर व्रताचे आचरण करणाऱ्यांनी एकादशी व्रत आणि श्रीविष्णू पूजनाचा संकल्प करावा. श्रीविष्णूंची चौरंगावर स्थापना करावी. श्रीविष्णूंचे आवाहन करावे. यानंतर पंचामृत अभिषेक अर्पण करून त्याचाच नैवेद्य दाखवावा. मुख्य अभिषेक करावा. अभिषेक झाल्यानंतर वस्त्र, गंध, अक्षता, तुळशीची पाने, ऋतुकालोद्भव फुले, फळे श्रीविष्णूंना अर्पण करावीत. धूप, दीप आणि नैवेद्य दाखवून श्रीविष्णूंची आरती करावी. यानंतर मनापासून नमस्कार करून सर्वांना प्रसादाचे वाटप करावे. 'ऊँ नमो भगवते वासुदेवाय नम:' या मंत्राचा जप करावा. शक्य असल्यास विष्णू सहस्रनामाचे पठण करावे. विष्णू सहस्रनाम म्हणणे शक्य नसेल तर श्रवण करावे. यथाशक्ती दान करावे, असे सांगितले जाते.
परिवर्तिनी एकादशी व्रतसंकल्पाची सांगता करावयाचा विधी
एकादशीचे व्रत आचरणाऱ्यांना मनात कोणताही संशय ठेऊ नये, असे म्हटले जाते. व्रतदिनी केवळ फलाहार घ्यावा. ज्यांना केवळ फलाहार करणे शक्य नाही, त्यांनी सात्विक आहार घ्यावा. कांदा, लसूणयुक्त उग्र पदार्थ खाणे टाळावे. एकादशी दिनी केलेल्या व्रतानंतर दुसऱ्या दिवशी उठून स्नानदिक कार्ये आटोपली की, एकादशी व्रत सांगतेचा संकल्प करून तो पूर्ण करावा. श्रीविष्णूंची मनोभावे पंचोपचार पूजा करावी. व्रताच्या यशस्वीतेसाठी श्रीविष्णूंचे आभार मानावेत. व्रताचरण काळात कोणाबाबतही अपशब्द बोलू नयेत. पूजा करताना कोणाच्याही बाबतीत मनात ईर्ष्या उत्पन्न करू नये. व्रताचरण करताना अनावधानाने झालेल्या चुकांबाबत श्रीविष्णूंकडे क्षमायाचना करावी, असे सांगितले जाते.