शहरं
Join us  
Trending Stories
1
Maharashtra Vidhan Sabha Election Result 2024 : भाजपातून शरद पवार गटात प्रवेश केलेल्या नेत्यांचं काय झालं? वाचा सविस्तर
2
'या' दोन नेत्यांनी भाजपच्या विजयात निभावली महत्त्वाची भूमिका, मध्य प्रदेशातही केली होती कमाल!
3
मविआचा सुपडा साफ, महायुतीनं सत्ता राखली; नवीन सरकारचा शपथविधी पुन्हा वानखेडेवर?
4
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: बहिणींची मोठी साथ, जरांगे फॅक्टर निष्प्रभ; महाविकास आघाडीची पूर्णपणे धूळधाण
5
औक्षण करताना उडाला आगीचा भडका; नवनिर्वाचित आमदार थोडक्यात बचावले
6
कपूर कुटुंबात लग्नाची लगबग, पापाराझींसमोर पडता पडता वाचली करिष्मा; व्हिडिओ व्हायरल
7
आजचे राशीभविष्य - २४ नोव्हेंबर २०२४, मान व प्रतिष्ठा वाढेल, नोकरीत बढतीही होऊ शकते
8
यशस्वी भव:! सिक्सर मारत तोऱ्यात ठोकली सेंच्युरी; जैस्वालची खास क्लबमध्ये एन्ट्री
9
शरद पवारांचा पश्चिम महाराष्ट्र गड अखेर ढासळला; महायुतीने जिंकल्या ५८ पैकी ४६ जागा
10
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: उत्तर महाराष्ट्रात ‘महायुती’ची मुसंडी, काँग्रेसचे पानिपत; उद्धवसेनेलाही साफ नाकारले
11
Maharashtra Assembly Election Result 2024: लोकमताचा ‘महा’कौल! कमळ फुलले, अन् धनुष्यबाण, घड्याळ खुलले; मुख्यमंत्री कोण?
12
सर्व पोल पंडितांचे अंदाज खोटे ठरले, महायुतीचा महाविजय; महाविकास आघाडी चारीमुंड्या चीत
13
कोमेजलेले कमळ फुलले! फडणवीसांचे मार्गदर्शन, बावनकुळेंची मेहनत, अन्‌ पक्षजनांनी केली कमाल
14
ठाणे एकनाथ शिंदेंचे, तर मुंबई भाजप आणि उद्धव ठाकरेंची; काँग्रेसची अवस्था बिकट
15
'माझे परममित्र देवेंद्रजी फडणवीस...', दणदणीत विजयानंतर PM मोदींनी केले अभिनंदन
16
मुस्लिमबहुल मतदारसंघात भाजपचा हिंदू शिलेदार विजयी; विरोधात 11 मुस्लिम उमेदवार...
17
Maharashtra Vidhan Sabha Election Result 2024 Live: आम्ही निर्णय घेण्याचे सर्वाधिकार शिंदेंना दिलेत: दीपक केसरकर यांची माहिती
18
काही लोकांनी दगाफटका करून अस्थिरता निर्माण केली, पण महाराष्ट्राने शिक्षा दिली; मोदींचा घणाघात
19
Maharashtra Assembly Vidhan Sabha Election 2024 Result Highlights: “जनतेचाही विश्वास बसलेला नाही, विधानसभा निकाल अविश्वसनीय, अनाकलनीय व अस्वीकार्ह”: काँग्रेस
20
ओवेसींच्या AIMIM ने महाराष्ट्रात खाते उघडले, 'हा' उमेदवार अवघ्या 75 मतांनी विजयी...

जैवविविधता दिन विशेष : जैवविविधतेने नटलेले नंदनवन ‘बोरगड’ 

By ऑनलाइन लोकमत | Published: May 22, 2020 12:01 PM

राज्यातील पहिले संवर्धन राखीव वन : वन्यप्राणी, पक्षी, फुलपाखरे अन् वनस्पतींचे माहेरघर 

अझहर शेख

नाशिक - पक्ष्यांच्या १०५ पेक्षा अधिक प्रजाती, ‘अ‍ॅनामल्स नवाब’सारख्या अनेक दुर्मीळ फुलपाखरे अन् पिंक स्ट्रीप लिलीसारख्या (गडांबी कांदा) शेकडो दुर्मीळ वनस्पती तसेच साळींदरपासून विविध वन्यप्राणी, सरपटणाऱ्या प्राण्यांचे माहेरघर असलेले बोरगड संवर्धन राखीव वन हे जैवविविधतेने नटलेले शहराच्या वेशीजवळील नंदनवनच आहे. नाशिकच्यापर्यावरणात अन् नैसर्गिक जैवविविधता टिकवून ठेवण्यात या वनाचा सिंहाचा वाटा आहे.

राज्यातील पहिले संवर्धन राखीव वनक्षेत्र म्हणून नावलौकिक मिळविणाऱ्या बोरगड वनात लॉकडाऊनच्या काळात निसर्गाच्या कुशीत अनेक प्राणी, पक्षी निर्धास्तपणे वास्तव्य करत आहेत. मानवी हस्तक्षेपापासून दूर राहिलेल्या या वनात सर्वच प्रकारच्या माणसांची वर्दळ आता दीड ते दोन महिन्यांपासून थांबलेली दिसते. यामुळे येथील जैवविविधता अधिकच समृद्ध झालेली पाहावयास मिळते. ५ मार्च २००८ साली जिल्ह्यातील दिंडोरी तालुक्यातील बोरगड येथील वनाला राज्यातील पहिले संवर्धन राखीव वनक्षेत्राचा दर्जा राज्य शासनाच्या वनमंत्रालयाने दिला. यानंतर वनविभागाने गांभीर्याने याकडे लक्ष पुरविण्यास सुरूवात केली. यासाठी ‘एनसीएसएन’चे संस्थापक अध्यक्ष निसर्गप्रेमी दिवंगत बिश्वरूप राहा यांनी मोठा लढा दिला होता. वनाला लागून असलेल्या तुंगलदरा, आशेवाडी, देहेरवाडी या गावांनाही आता या राखीव वनाचे महत्त्व पटले आहे. नाशिक पुर्व वनविभागाच्या अखत्यारितित येणाऱ्या या संवर्धन राखीव वनासाठी ८५ टक्के निधी खर्च करण्याची तयारी उपवनसंरक्षक तुषार चव्हाण यांनी दर्शविली आहे.

बोरगडची जैवविविधता दृष्टिक्षेपात 

 पावसाळ्यात बोरगडचे सौंदर्य डोळ्यांची पारणे फेडणारे असते. गेल्या वर्षी फुलांमध्ये पिंक स्ट्रीप लिलीदेखील (गडांबी कांदा) या वनात फुलली होती. तसेच अनुसुची-१मधील संरक्षित पश्चिम घाटात आढळणाऱ्या कंदीलपुष्पकच्या तीन प्रजाती या वनात पहावयास मिळतात. जंगली मशरूमसारख्या वनस्पती विविध प्रकारची रानफुले हे बोरगडचे खास वैशिष्ट्य मानले जाते.

 घुबड, घार, मोर, लालबुड्या बुलबुल, बाबलर, जांभळा सुर्यपक्षी, गिधाड, शिक्रा, ससाणा, गरूड यांसारख्या स्थानिक व स्थलांतरीत पक्ष्यांच्या एकूण १०५ प्रजातींची नोंद येथे झाली आहे.

 बिबट्या, तरस, कोल्हा, रानससे, साळिंदर, उदमांजर, रानमांजर, रानडुकरे यांसारखे वन्यजीव बोरगडच्या राखीव वनात आढळतात. सरपटणाऱ्या प्राण्यांमध्ये घोरपडसह नाग, घोणस, मण्यार, हरणटोळ, धामण यांसारख्या सर्पांचाही येथे वावर आहे. 

लॉकडाउनमुळे कृत्रिम वनवा टळला बोरगड राखीव वनात उन्हाळ्यात काही ठिकाणी वणवा पेटतो. त्यामुळे वणवा नियंत्रणासाठी ठोस प्रयत्न या वनात होणे गरजेचे आहे. सुदैवाने यावर्षी वनवा लागला नाही. लॉकडाउनमुळे कृत्रिम वनव्याचा धोका टळला. वनविभागाने गावांमधील लोकांशी सतत संपर्क ठेवून त्यांना लाकुडफाटा गोळ्या करण्यासाठी वनात जाण्यापासून परावृत्त करणे गरजेचे आहे. शेतीतील फळझाडांना होणारी फळधारणा व परागीभवनाची क्रिया जंगलातील विविध किटकांमुळे होते तसेच विविध पक्षी शेतीसाठी नैसर्गिक किटकनाशकाची भुमिका बजावतात हे त्यांना पटवून देण्याची गरज असून यासाठी व्यापक जनजागृतीची आवश्यकता आहे. 

आजुबाजुच्या गावांमधील लोक आता उन्हाळ्यातही शेती करू लागले. कारण भुजलपातळी वाढण्यास या राखीव वनामुळे मदत झाली. पश्चिम घाटातील प्राणी, पक्षी वनस्पती या ठिकाणी आढळतात. पश्चिम घाटातील जैवविविधतेचे हे एक परिचयकेंद्रच आहे. नाशिक जिल्ह्याच्या पर्यावरणात आणि नैसर्गिक जैवविविधतेत बोरगड राखीव संवर्धन वनाचा सिंहाचा वाटा आहे.

- प्रतीक्षा कोठुळे, पर्यावरण अभ्यासक

टॅग्स :environmentपर्यावरणbirds sanctuaryपक्षी अभयारण्यNashikनाशिकleopardबिबट्या