शहरं
Join us  
Trending Stories
1
"अजित पवारांना घोटाळ्यावरुन ब्लॅकमेल केलं"; जयंत पाटलांच्या आरोपांवर फडणवीस म्हणाले, "त्यांचा चेहरा बघा"
2
पवार कुटुंब एकत्र येणार? आमच्यात फक्त राजकीय मतभेद; सुनेत्रा पवारांचं मोठं विधान
3
आबांवरील टीकेनंतर नाराजी; शरद पवारांनी अजितदादांना फटकारलं, म्हणाले...
4
जिद्दीला सलाम! १ कोटीची नोकरी सोडून सुरू केली कंपनी; तरुणांसाठी करतेय मोठं काम
5
शायना एनसींना इम्पोर्टेड माल म्हटल्याबद्दल अरविंद सावतांनी मागितली माफी; म्हणाले, "जाणूनबुजून मला..."
6
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024: सांगलीत महायुतीला मोठा दिलासा! सम्राट महाडिकांचा यू-टर्न, अपक्ष अर्ज माघार घेणार; सत्यजीत देशमुखांचा प्रचार करणार
7
खानयारमध्ये चकमक सुरूच; दहशतवादी लपलेल्या घराला स्फोटानंतर लागली भीषण आग
8
Bad Luck! कोहलीच्या बॅटनं खेळण्याची हुक्की; Akash Deep वर ओढावली Diamond Duck ची नामुष्की!
9
कॅनडाचे जस्टीन ट्रुडो सरकार सुधरेना! भारताचा 'सायबर धोकादायक' देशांच्या यादीत केला समावेश
10
निवडणूक आयोगाची भलतीच डोकेदुखी; एका मतदारसंघात प्रत्येक बुथवर लावावी लागणार ९ EVM
11
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Live Updates: "मी जे काही काम करतो ते पक्ष हितासाठी करतो", निवडणूक लढवण्यावर गोपाळ शेट्टी ठाम
12
Video - इथे ओशाळली माणुसकी! पतीच्या मृत्यूनंतर गरोदर पत्नीने साफ केला रुग्णालयातील बेड
13
एकच आमदार असणाऱ्यांविषयी...; राज ठाकरेंच्या टीकेनंतर शरद पवारांकडून खरपूस समाचार!
14
विना गॅरेंटी इतक्या कमी व्याजावर मिळेल ३ लाखांपर्यंतचं कर्ज; पाहा काय सरकारची PM Vishwakarma योजना
15
दिवाळी संपताच सुरू होणार राजकीय दिवाळी; मनधरणीसाठी अनेकांनी केली दिल्ली वारी
16
Shubman Gill ची सेंच्युरी हुकली; पण पुजाराला ओव्हरटेक करत साधला मोठा डाव
17
Girish Mahajan : संकटमोचकाने घेतली नाशिकमधील नाराजांची भेट; आहेर, भुजबळांच्या बंडखोरीचे आव्हान
18
अनिल अंबानींच्या कंपनीला SEBI ची नोटीस; ₹४ चा शेअर, ५ दिवसांपासून ट्रेडिंग आहे बंद 
19
बोरिवलीत गोपाळ शेट्टी माघार घेणार?; देवेंद्र फडणवीसांच्या भेटीनंतरही संभ्रम कायम
20
अरेरे! लग्नासाठी बनावट IPS; किराणा दुकानात काम करणाऱ्या तरुणाची 'अशी' झाली पोलखोल

पाठांतर होत नाही?- लवकर झोपा!

By ऑनलाइन लोकमत | Published: June 25, 2021 10:06 AM

आधुनिक वैद्यकीय शास्त्रामध्ये झोप आणि स्मृती याचा अभ्यास १९२० च्या दशकात सुरू झाला.

- डॉ. अभिजित देशपांडे, 

आधुनिक वैद्यकीय शास्त्रामध्ये झोप आणि स्मृती याचा अभ्यास १९२० च्या दशकात सुरू झाला. जेनकीन्स आणि डालेन साख या जोडगोळीने  १९२४ साली प्रसिद्ध केलेल्या निबंधात असे नमूद केले की एखादी गोष्ट शिकल्यावर जे लोक शांत, पुरेसा वेळ झोपले त्यांची स्मृती ही जागरण करायची सवय असलेल्या, न झोपलेल्या लोकांपेक्षा जास्त चांगली राहिली. त्या वेळेला त्यांना असे वाटले की जागे राहिल्याने इतर सटर-फटर गोष्टींमुळे कदाचित मेंदू भरला गेल्याने स्मृती कमी झाली असेल. मागील काही लेखांमध्ये मी या बाबींचा उल्लेख केला आहे की ‘REM’ झोपेचा शोध १९५३ मध्ये लागेपर्यंत झोप म्हणजे ‘निष्क्रिय’ अवस्था असा तज्ज्ञांचा गैरसमज होता.  परंतु  १९५३ नंतर मात्र झोपेबद्दल जोराने अभ्यास सुरू झाला. विनसेट ब्लाच आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी उंदरांवर प्रयोग करून  १९७० साली झोपेमुळे स्मरणशक्तीवर काय परिणाम होतो हे सिद्ध केले. 

मागील लेखामध्ये मी झोपेचे दोन वेगळे प्रकार - REM आणि Non REM - सांगितले होते. शास्त्रज्ञांनी विशिष्ट प्रकारच्या झोपेचे कुठल्या  प्रकारच्या स्मरणशक्तीवर काय परिणाम होतील याची चाचणी केली. भावनेशी जुळलेली स्मृती ही REM झोपेमध्ये बलिष्ठ होते, तर शाब्दिक स्मृती ही Non REM झोपेत बलिष्ठ होते. मार्शल या शास्त्रज्ञाने विद्युत आणि चुंबकीय वापर करून Non Rem झोपेतील आवर्तने वाढवली.  हे केल्यानंतर ‘शब्द’ लक्षात राहण्याचे प्रमाण वाढलेले दिसले. आमच्या संस्थेमध्ये झोपेसंदर्भात मूलभूत संशोधन होते. काही आयुर्वेदिक औषधे (अश्वगंधा, शंखपुष्पी) आधी घेतल्यावर ही आवर्तने वाढल्याचे आम्हाला आढळले. Non Rem झोप ही रात्रीच्या पूर्वार्धात जास्त येते. ज्यांना पाठांतर करायचे आहे. त्यांना, ‘लवकर निजे’ ही बाब समजणे महत्त्वाचे आहे. 

REM   झोप  (साखरझोप)  आणि दिशा लक्षात ठेवून वाटचाल करायची स्मरणशक्ती (Navigational Memory) यांचे नाते २०१४ साली न्यूयॉर्क विद्यालयात झालेल्या संशोधनाने सिद्ध झाले. वाहन चालक मंडळींना ही स्मृती फार महत्त्वाची ठरते. अनेक अपघात काही विशिष्ट वेळीच होतात  (पहाटे ५ ते ७) याचे एक महत्त्वाचे कारण म्हणजे ही Navigational Memory कमी होणे! 

तात्पर्य ‘निरोगी झोप’ ही बळकट स्मरणशक्तीकरिता आवश्यक ठरते!

टॅग्स :Studentविद्यार्थीHealthआरोग्य