शहरं
Join us  
Trending Stories
1
मुंबईत मोदींच्या सभेसाठी वाहतूक मार्गात बदल; निवडणुकीसाठी काही रस्त्यांवर सहा दिवस नो पार्किंग!
2
आजचे राशीभविष्य - १४ नोव्हेंबर २०२४, सगळ्या कामात यश मिळाल्याने खूप आनंदी आणि प्रसन्न व्हाल
3
धक्कादायक! जळगावात गरोदर महिलेला घेऊन जाणाऱ्या ॲम्बुलन्समध्ये ऑक्सिजन सिलिंडरचा स्फोट; १५० फूट उंच उडाल्या चिंधड्या
4
शिवाजी पार्कवर आवाज कुणाचा?; १७ नोव्हेंबरला सभेसाठी मनसेला मंजुरी मिळण्याची शक्यता
5
मुंबईत प्लास्टिकच्या डब्यात तुकडे करून टाकलेल्या मृतदेहाचे गूढ उकलले; प्रेमसंबंधाच्या विरोधातून हत्या!
6
नागपुरात कार्यकर्तेच बनले फडणवीसांच्या प्रचार मोहिमेचे सारथी
7
मार्कोची फास्टर फिफ्टी; पण शेवटी सूर्याची सेना जिंकली! आता फक्त टीम इंडियालाच मालिका विजयाची संधी
8
"आत टाका म्हणजे पक्षात टाका हे लोकांना कळलंच नाही"; ईडी कारवायांवरुन राज ठाकरेंची मिश्किल टिप्पणी
9
IND vs SA : विक्रमी धावसंख्येसह टीम इंडियाच्या नावे झाला सर्वाधिक शतकांचा खास रेकॉर्ड
10
IND vs SA: फ्लॉप शोचा सिलसिला संपला! Abhishek Sharma नं २०० च्या स्ट्राइक रेटनं कुटल्या धावा
11
BJP च्या विजयासाठी RSS ने आखली योजना; प्रत्येक मतदारसंघासाठी बनवला 1-2-3 चा फॉर्म्युला
12
"रोज उठतात अन्..."; ओ मोठ्या ताई, महासंसद रत्न, कुठलं बी टाकलं होतं? म्हणत चित्रा वाघ यांचा सुप्रिया सुळेंवर हल्लाबोल
13
केंद्र सरकारनं मणिपूरमध्ये रातोरात पाठले 2000 CAPF जवान, आता कशी आहे जिरीबाम मधील स्थिती?
14
शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा! हंगामाच्या सुरुवातीलाच धानाला विक्रमी दर, केंद्र सरकारने 'ड्युटी' रद्द केल्याचा परिणाम
15
गौतम अदानी यांची मोठी घोषणा; अमेरिकेत करणार तब्बल ₹ 84 हजार कोटींची गुंतवणूक...
16
अन्... योगी आदित्यनाथांची सभाच रद्द झाली; भाईंदरचे भाषण ऐकविण्याचा प्रयत्न, नागरिक ३ तास ताटकळले
17
"पहिलं बटण दाबा, बाकीची खराब आहेत"; शिंदे गटाच्या कार्यकर्त्याकडून EVM बाबत चुकीचा प्रचार
18
सलग २ सेंच्युरीनंतर भोपळ्यावर भोपळा! Sanju Samson च्या नावे झाला लाजिरवाणा रेकॉर्ड
19
साहेब रिटायर झाल्यानंतर तुमच्याकडे कोण बघणार? अजित पवार म्हणाले,"मलाच आता..."
20
बाप डोक्यावर आणि मुले खांद्यावर घेऊन जगायची वेळ येईल...; उद्धव ठाकरेंची राणे पिता-पुत्रांवर टीका 

स्वप्नातून अचानक जाग का येते? हे आहे कारण...

By ऑनलाइन लोकमत | Published: December 03, 2021 6:01 AM

Science News: एकूण दोन प्रकारच्या ‘निद्रा’ असतात, हे आपण पाहिले. रेम (REM) आणि नॉन रेम. या दोन्ही रात्रभरात दर दीड तासाने आलटून-पालटून येतात. रेम (REM) ही झोप पहाटे ३ नंतर सर्वाधिक असते. नॉन रेम आणि रेम या झोपेच्या  दोन्ही अवस्था पतंजलीने २३०० वर्षांपूर्वी नोंदविल्या आहेत.

- डॉ. अभिजित देशपांडे(इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ स्लीप सायन्सेस iissreports@gmail.com)

एकूण दोन प्रकारच्या ‘निद्रा’ असतात, हे आपण पाहिले. रेम (REM) आणि नॉन रेम. या दोन्ही रात्रभरात दर दीड तासाने आलटून-पालटून येतात. रेम (REM) ही झोप पहाटे ३ नंतर सर्वाधिक असते. नॉन रेम आणि रेम या झोपेच्या  दोन्ही अवस्था पतंजलीने २३०० वर्षांपूर्वी नोंदविल्या आहेत. त्याला ‘सुषुप्ती’ आणि ‘स्वप्न’ असे म्हणतात. पहाटे ‘ब्राम्ह मुहूर्त’ असे सांगून मेंदूच्या अति ऊर्जितावस्थेचा फायदा घेण्याचे पतंजली सुचवतो!

जागृत अवस्था आणि रेम यामध्ये एक साधर्म्य असे की दोघांचा ई. ई. जी (मेंदूतील लहरींचे विद्युत आलेखन) हा सारखाच दिसतो. पण जागेपणी डोपामीन, सेरेटोनीन, नॉरॲड्रनलीन ही न्युरोट्रान्समीटर्स सर्वाधिक प्रमाणात वापरली जातात. तर रेम झोपेत ही सगळ्यात कमी वापरली जातात. याचा मेंदूच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो.मेंदूचे चार ठळक भाग आहेत. १) मोठा मेंदू (फोर ब्रेन) २) लहान मेंदू (सेलेबलम)  ३) देठ (ब्रेनस्टेम)  ४) मेडुला मोठ्या मेंदूमध्ये विचार येणे, भावना निर्माण होणे, गोष्टींचे आकलन, स्मरण आदी क्रिया होतात.

मोठा मेंदू आणि देठ यांना जोडणारे द्वार म्हणजे ‘थॅलमॅस’ हा भाग होय. मेंदूकडे जाणाऱ्या सर्व संवेदना (गंध सोडून) या भागातूनच जातात. झोपेच्या सुरुवातीला हे दार बंद होते, म्हणूनच आपल्याला झोपेत स्पर्श, तापमान इत्यादी संवेदना होत नाहीत. रेम झोपेमध्ये या दारातून काही संवेदना स्वत:हून  शरिरातून प्रवेश मिळवतात. मोठ्या मेंदूचेदेखील भावनांशी संबंधित असलेले हिपोकॅम्पस, ॲमिग्डीला असे भाग आहेत. रेम झोपेत हे भाग उद्दिपीत होतात. दु:खद, धक्कादायक घटना भावनिक मेंदूमध्ये, विशिष्ट कप्प्यात (एखादा काटा खुपावा तशा) साठलेल्या असतात. अशी घटना दिवसा घडली की पुढच्या काही रात्रींमध्ये रेम झोप हा काटा काढण्याचा स्वप्नरुपाने प्रयत्न करते.  काहीवेळेला स्वप्नातून जाग येते आणि झोप लागत नाही. अशावेळेला ‘इ. एम. डी. आर.’ ही डोळ्यांच्या हालचालीचा वापर करण्याची पद्धत उपयोगी पडते. अर्थात स्वप्नांतून जाग येण्याचे कारण केवळ भावनिकच असेल, असे नाही. दुसऱ्या एका महत्त्वाच्या कारणाचा उल्लेख करणे भाग आहे. ‘ऑबस्ट्रीक्टीव स्लीप ॲप्नीआ’ ही झोपेमध्येच होणारी व्याधी आहे. त्याबद्दल पुढल्या आठवड्यात!

टॅग्स :Healthआरोग्यscienceविज्ञान